Een enorme cultuuromslag

Van der Graaf volgde –door zijn functie en zijn grote betrokkenheid bij het wel en wee van godsdienstige, kerkelijke, maatschappelijke en politieke ontwikkelingen– die veranderingen intensief. Daarbij was hij niet alleen toeschouwer, maar ook participant. Hij stak zijn mening niet onder stoelen of banken en timmerde behoorlijk aan de weg door zijn vele artikelen, interviews, lezingen en bestuurslidmaatschappen van diverse organisaties.

In het boek met de treffende titel ”Deelgenoot van een kantelende tijd” blikt hij op die periode terug. Hij besloot dit te schrijven na veel wikken en wegen. Het feit dat de komende generatie uit eerste hand zou kunnen vernemen wat zich in de tweede helft van de 20e en het begin van de 21e eeuw heeft afgespeeld op genoemde gebieden, gaf de doorslag. Ook in dit opzicht nam Van der Graaf zijn verantwoordelijkheid. Met een dergelijk boek te schrijven stel je je immers kwetsbaar op.

Geëmotioneerd

Naar mijn smaak is de auteur erin geslaagd om op een objectieve en tegelijkertijd betrokken manier zijn uitgebreide terugblik te schrijven. De persoonlijke noties geven de intensiteit weer waarmee Van der Graaf ontwikkelingen ervoer. Hij beschrijft bijvoorbeeld dat hij hevig geëmotioneerd de vergadering verliet waarop besloten werd dat de Gereformeerde Kerken niet meer konden participeren in het Contactorgaan Gereformeerde Gezindte. De aanleiding was dat zich binnen die kerken theologische ontwikkelingen voordeden die zich niet verdroegen met de Bijbelse leer van verzoening door voldoening.

De werkzaamheden van Van der Graaf betroffen een divers gebied. Enerzijds ging het over Van der Groe, Paauwe en I. Kievit en hun verstaan van het reformatorische geloofsleven, anderzijds kreeg hij te maken met de schokkende uitdrukking van de vrijzinnige professor Smits, van wie de beruchte uitspraak was: „Geef wat Paulus betreft mijn portie maar aan fikkie.” Het was Smits’ eer te na dat een ander voor zijn schuld zou boeten. Deze uitspraak deed in de woorden van Van der Graaf de Hervormde Kerk op haar grondvesten trillen.

Deze twee voorbeelden tonen dat zijn activiteiten betrekking hadden op ontwikkelingen die de breedte van theologisch Nederland betroffen en op veranderingen die binnen de kring van de bevindelijk gereformeerden te zien waren. Door de uitgestrektheid van het werkgebied werd Van der Graaf geconfronteerd met de grote nadelen van de verdeeldheid binnen de gereformeerde wereld. Die kwam niet overeen met zijn overtuiging dat afscheidingen vooral nadelen hadden. In het proces van Samen op Weg, dat in 2004 leidde tot het ontstaan van de Protestantse Kerk in Nederland, speelde die opvatting eveneens een belangrijke rol. Op meer dan één plaats citeert hij de uitspraak van wijlen ds. A. Vergunst over de kerkelijke verdeeldheid: „Wie zou niet wenen?” Volgens Van der Graaf zijn dat echter bij velen krokodillentranen.

Het is boeiend om te lezen hoe Van der Graaf tegenover de reformatorische zuil stond. Je zou kunnen spreken van een soort haat-liefdeverhouding. Hij laat zich regelmatig kritisch uit over bijvoorbeeld het Reformatorisch Dagblad en het reformatorisch onderwijs. Tegelijkertijd geeft hij uiting aan zijn grote waardering voor ds. H. G. Abma, die erin slaagde om hervormd-gereformeerden in toenemende mate te interesseren voor de SGP.

Digitale media

Het laatste hoofdstuk bevat een blik vooruit. Daarin staan zinvolle noties. Je merkt dat ze afkomstig zijn van iemand die bewust verschijnselen als individualisering, subjectivering en secularisatie heeft gevolgd en de gevolgen daarvan voor het geestelijke en maatschappelijke klimaat van Nederland heeft gepeild. Hij schrijft onder meer over de gevolgen van de digitale media voor het denken van velen, ook mensen van de gereformeerde gezindte. Er is sprake van gewenning aan allerlei denkbeelden en opvattingen. De weerstand is verminderd. „De les die we moeten leren is dat zuilvorming geen garantie biedt voor de toekomst.” De „grandioze cultuuromslag” vraagt andere antwoorden op spirituele vragen. Stille tijd is volgens hem meer dan nodig, „om de verborgen omgang met de Eeuwige te zoeken in het bemediteren van de Schrift als enige bron van Godskennis en verlossing, en in het gebed om een uit- en doorbraak van de Geest.”

Door de thematische opzet van het boek komen er nogal eens herhalingen voor. Zo wordt zeker drie keer vermeld dat ds. G. H. Kersten in 1907 de ledeboeriaanse en kruisgemeenten tot één geheel wist te smeden. Dergelijke doublures hadden vermeden kunnen worden, evenals het foutje dat ir. C. N. van Dis als derde SGP’er in de Tweede Kamer kon komen door de uitbreiding van het zetelaantal van 100 naar 150. Van Dis kwam in 1929 in de Kamer en de uitbreiding naar 150 zetels vond pas plaats in 1956. Deze opmerkingen laten onverlet dat we hier te maken hebben met een persoonlijke terugblik waar veel van te leren is.

Boekgegevens

Deelgenoot van een kantelende tijd, dr. ir. J. van der Graaf; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2015; ISBN 978 94 6278 069 9; 360 blz.; € 19,95.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen