Verwant aan Mozes en Esther

Bij het doorbladeren van enkele albums met familiefoto's komen de herinneringen als vanzelf naar boven. "Kijk", zegt Sara Katzman-Vorst aan tafel in haar woning in Den Haag, "hier spelen we op een glijbaan die papa voor ons maakte."

Ze wijst naar een sfeervol plaatje met vier kinderen op een geïmproviseerd speeltoestel. Met een lach naar haar broer: "Dit jongetje ben jij."

"Ik? Dat kan niet, joh", reageert rabbijn Jehoeda Vorst. "Volgens mij ben jij dat."

Volgend plaatje, zwart-wit, een vierkant met een wit randje, van het gehele gezin, zo'n dertig jaar geleden.

Sara: "Het was thuis altijd gezellig."

Jehoeda: "Een vrolijke drukte."

Sara: "We zien met plezier op onze jeugdjaren terug."

Dienstbaarheid

Broer en zus Vorst groeiden in de jaren zeventig op in Amstelveen, waar hun vader als rabbijn van de Nederlands-Israëlitische Hoofdsynagoge werkzaam was. Jehoeda was het derde kind, Sara het vierde. Na haar zouden nog acht kinderen volgen. "We vormen een groot en hecht gezin", zegt Sara.

Welk Bijbelverhaal dat u in uw jeugd hoorde, is u het meeste bijgebleven?

Sara: "Moeilijk te zeggen. Mij spreekt altijd de figuur van Esther aan. Als vrouw speelt zij een belangrijke rol in de Joodse geschiedenis. Hetzelfde geldt voor Ruth. Zij heeft de moed opgebracht alles op te geven en als Jodin door het leven te gaan. Uiteindelijk werd ze de overgrootmoeder van koning David en de moeder van de Messias."

Jehoeda: "Als kind vond ik alles interessant. Op mij heeft de geschiedenis van Mozes grote indruk gemaakt. Hij zet zichzelf opzij om het Joodse volk te verdedigen. Na de zonde met het gouden kalf zegt God dat Hij verder gaat met een ander volk. Dan springt Mozes in de bres. Die opofferingsgezindheid is een voorbeeld voor ons."

Sara: "Onze ouders hebben ons altijd gewezen op het belang van dienstbaarheid. Zij hebben ons dat voorgeleefd. En n¾g."

Jehoeda: "Van jongs af kregen we mee dat we er niet alleen voor onszelf zijn, maar vooral voor de medemens."

Parijs

Trokken Jehoeda en Sara als kind veel met elkaar op, in de tienerjaren scheidden de wegen meer en meer, vooral ook toen Jehoeda samen met zijn oudste broer ging studeren aan de Talmoedhogeschool in Parijs. Om zijn studie te verdiepen, vertrok hij later naar Jeruzalem en New York. Sara verbleef na het behalen van het mavodiploma enkele jaren in Parijs voor het volgen van cursussen aan een meisjesseminarium.

De omgang tussen Jehoeda en Sara kreeg in de jaren negentig een speciale dimensie doordat hij rabbijn in de Joodse gemeenschap in Nederland werd en zij vrouw van een rabbijn. Sara vestigde zich in 1994 in Den Haag, waar haar man, de Amerikaanse rabbijn Shmuel Katzman, zich liet verbinden aan de Nederlands-Israëlitische gemeente. Vijf jaar later ging Jehoeda voor de Joodse gemeente Rotterdam werken. Sindsdien trekken beide echtparen intensief met elkaar op.

Jehoeda: "Zeker de eerste jaren vroeg ik mijn zwager regelmatig om advies. Hoe ga je om met dit? Hoe met dat?"

Sara: "De vrouw van mijn broer is voor mij echt een voorbeeld. Soms bel ik haar wel drie keer op een dag. We hebben elkaar hard nodig."

Lijkt u qua karakter op elkaar? Hoe omschrijft de een de ander?

Sara: "Ik vind Jehoeda in veel opzichten een kopie van mijn vader. Dat moet hem als een compliment in de oren klinken."

Jehoeda knikt met een brede lach.

Sara: "Met name de manier waarop mijn vader in het leven staat, vind ik bij Jehoeda terug. Hij weet mensen van heel verschillende komaf aan elkaar te verbinden. Een sterk punt van Jehoeda is dat hij, als het nodig is, daadkrachtig kan optreden."

Jehoeda: "Dat delen wij beiden, denk ik. Wat wij ook delen, is het punt dat we niet altijd even goed afstand van iets kunnen nemen. Als we in het pastoraat op een verdrietig voorval stuiten, lopen wij allebei het risico dat we persoonlijk te zeer worden geraakt."

Sara: "Mee eens. Verdriet van een ander màg je ook raken, zeker, dat is goed. Maar het mag niet met je op de loop gaan."

Jehoeda, na enige stilte: "Wat ik in Sara waardeer, is haar gedrevenheid."

Sara: "Ik voel me zeer vereerd."

Jehoeda: "Het is toch zo? Ik vind jou een vrouw met een groot idealisme. Het mooie is dat je veel talenten hebt waarmee je dat tot uiting kan brengen."

Hoe belangrijk is een vrouw voor een rabbijn?

Jehoeda: "Heel belangrijk."

Sara: "Geen rabbijn zonder goede vrouw."

Jehoeda: "Niet zozeer vanwege de specifieke taken die je als rabbijn hebt, zoals het voltrekken van huwelijken en het letten op koosjere voorzieningen in een tehuis, als wel vanwege de pastorale bezigheden en de opbouw van de gemeente. Huisbezoeken leggen wij als het maar even kan samen af."

Sara: "Als vrouw help je je man bij het organiseren van activiteiten voor gemeenten. Zo draag ik de zorg voor de peuterspeelzaal. Op sjabbat en op de feestdagen zijn er vaak gasten in huis. Ik vind het heerlijk om voor hen te zorgen. Als meisje wilde ik altijd al met een rabbijn trouwen. Ik zag thuis hoeveel voldoening het werk mijn moeder gaf."

Is de woning van een rabbijn een glazen huis?

Sara: "Nee, ik vind van niet. Mensen kijken wel naar de manier waarop wij leven, maar dat ervaar ik niet als een last. Dat wij leven zoals we leven, komt omdat het geloof voor ons niet iets is dat erbij hangt. Zo van: o ja, ook nog even een gebedje opzeggen. Nee, het komt van binnenuit. Wij doen ons best om te leven naar de Joodse regels, dat mag iedereen zien."

Jehoeda: "Als je dat doet, ben je automatisch een voorbeeld. Er is geen enkele druk van buitenaf. Zou ik mij niet volledig inzetten voor de Joodse gemeenschap, dan zou ik geen rabbijn mogen zijn. Ik ben er niet zo bang voor als mensen meekijken in mijn privéleven. Ooit hield ik een toespraak in de synagoge op Simchat Thora, het feest van de vreugde der wet. Mijn 2-jarige zoon had kans gezien naar binnen te komen. Terwijl ik sprak, begon hij kabaal te maken. Ik vroeg daarop: "Weet iemand misschien waar de vader van deze jongen is?""

Naast alle werk in de gemeente is er de verantwoordelijkheid voor het gezin. Nooit bang voor een burn-out?

Jehoeda: "Natuurlijk kennen wij periodes dat we veel om handen hebben en alle krachten moeten verzamelen om door te gaan, maar van uitputting is gelukkig geen sprake."

Sara: "Al ben ik niet altijd zonder zorgen. Het werk van een rabbijn is veelomvattend. Soms ben ik niet alleen verwonderd over alles wat mijn man doet, maar ook over de harmonieuze manier waarop hij zijn werk verricht."

Jehoeda: "Van belang is dat je goed omgaat met je agenda en op tijd weet in te grijpen. Ik zeg een afspraak niet snel af, maar als het echt niet anders kan, dan moet het gewoon."

Sara: "Toen ik net mijn vijfde kindje had, gaf de vrouw van een andere rabbijn mij het advies extra rust te nemen. Die raad heb ik ter harte genomen. Ik besloot een jaartje te stoppen met een cursus voor vrouwen. Daar heb ik geen moeite mee."

Jehoeda: "Soms trek ik bewust een extra uurtje uit voor het "lernen". Dan pak ik een Joods boek uit de kast, meestal kom ik uit bij de chassidische literatuur, van de Lubavitcher rabbijnen. Er zit altijd wel iets in dat me raakt: een mooie filosofische gedachte, een knappe redenering. Daar krijg ik energie van."

Onderzoek wijst uit dat veel reformatorische ouders worstelen met de opvoeding van hun kinderen. Hoe moeilijk vindt u het opvoeden van kinderen in een geseculariseerde omgeving?

Sara: "Wij zijn er continu, bewust en onbewust, mee bezig. Er zijn zaken die de kinderen zich als het ware vanzelf eigen maken: bidden, zingen, Bijbellezen. Ze weten dat wij koosjer eten. Daarom zullen ze op straat of in de winkel nooit om een ijsje vragen. In plaats daarvan geef ik hun een mango."

Jehoeda: "Onze kinderen worden niet voortdurend opgevoed met wat niet mag. We proberen vooral te wijzen op de waarden van het Joodse leven. Zo wijs ik mijn jongens erop hoe mooi zelfdiscipline is en hoe goed het is om respect te hebben voor grenzen."

Sara: "Daarin kan ik mij helemaal vinden. Toen mijn jongste zus onlangs trouwde, waren wij met alle zussen op de avond voor sjabbat bij elkaar. Een tijd lang hebben we samen gezongen, zoals we dat vroeger thuis ook gewend waren. De sfeer die er dan heerst, is heel bijzonder. Spiritueel ook, vind ik."

Jehoeda: "De melodieën of teksten die ons vanuit de traditie worden aangereikt, geven een gevoel van vreedzame verbondenheid. Het geloof verenigt ons. Dat komt in de liederen tot uiting."

Sara: "Iedereen geniet ervan. Ik zag het ook bij mijn dochters."

U staat als ouders een strikte levensstijl voor. Roept dat bij uw kinderen nooit verzet op?

Sara: "Nu in elk geval niet. Ik hoop dat dat zo blijft."

Jehoeda: "We proberen als ouders een voorbeeld voor onze kinderen te zijn. We willen hun laten zien dat het Jodendom ons leven en ons leven het Jodendom is."

Sara: "Onze oudste dochter van 15 is een pientere dame die met vragen over het Jodendom naar mij toe komt. Daar ben ik erg blij mee."

Jehoeda: "Ik ben geen deskundige op het gebied van opvoeding. Maar wat voor mij zo helder is als glas: als ouders openstaan voor de vragen van hun kinderen, is er al veel gewonnen."

Wat is het ideaal dat u bij uw opvoeding voor ogen staat?

Sara: "Het bewandelen van de Joodse weg: proberen te volbrengen wat onze taak als Joden op aarde is. Die taak is in de Thora te lezen."

Jehoeda: "Ik hoop dat onze kinderen straks even trots op het Jodendom zullen zijn als wij. Dat ze hun leven inrichten volgens de wens van God zoals die is beschreven in de Thora. Daardoor zullen ze uitgroeien tot goede, positieve en optimistische personen die zichzelf, en daarmee ook de wereld om hen heen, proberen te verbeteren. Met als uiteindelijke doel: de komst van de Messias."

Goed en kwaad

Sara: "Mijn moeder citeerde in dit verband wel eens Maimonides. Hij zei: "Doe alsof de wereld, en jij als individu, op een weegschaal staat die precies in balans is tussen goed en kwaad. Jouw ene daad kan ervoor zorgen dat de balans doorslaat naar de ene of de andere richting."

Er is een onlosmakelijk verband tussen hoe wij leven en de komst van de Messias. Hoe beter ons doen en laten, hoe eerder Hij er zal zijn. Mijn eigen kinderen zeg ik wel eens: "Als de Messias komt, wordt de tempel herbouwd. Dus elke goede daad die je doet, is als het ware een steentje voor de tempel.""

Keert u na de komst van de Messias terug naar Israël?

Jehoeda: "Dat is zonder meer de bedoeling."

Sara: "We zien uit naar de dag dat we erheen kunnen. Ik ben diverse malen in Israël geweest, de laatste twee keer samen met mijn dochters. Die bezoeken maakten op mij een onvergetelijke indruk. Het was heel bijzonder om met de kinderen te lopen op plaatsen waar eeuwen geleden onze aartsvaders, met wie wij zo nauw verwant zijn, liepen."

Jehoeda: "Zodra ik er ben, ben ik thuis. Dat voel ik zo. Israël is echt ons plekkie, om zo te zeggen."

Dit is de derde aflevering in een serie dubbelinterviews met een broer en zus.

Naam: Jehoeda Vorst
Leeftijd: 39
Woonplaats: Rotterdam
Burgerlijke staat: getrouwd, vijf kinderen
Functie: rabbijn

Naam: Sara Katzman-Vorst
Leeftijd: 37
Woonplaats: Den Haag
Burgerlijke staat: getrouwd, zes kinderen
Functie: onderwijzeres

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen