„Vernieuwing en verwarring” rond 1950

Ds. G. H. Kersten

Gerrit Hendrik Kersten (1882-1948) werd op 25-jarige leeftijd predikant. Hij was de stuwende kracht achter de Vereniging van 1907, waarbij ledeboerianen en kruisgezinden zich verenigden in de Gereformeerde Gemeenten. Daarna was hij tot aan zijn overlijden de leidende figuur in zijn kerkverband. Hij was hoofdredacteur van het kerkelijk weekblad De Saambinder.

Kersten heeft vele jaren gestreden tegen de ”drieverbondenleer” zoals hij die aantrof in de Christelijke Gereformeerde Kerken. Dat mondde in 1931 uit in de leeruitspraak „dat het verbond der genade wordt beheerst door de verkiezing tot zaligheid en de prediking van het Evangelie door de bediening van de verzoening.” Met deze leeruitspraak werd de dogmatische positie van de Gereformeerde Gemeenten gemarkeerd, aldus ds. Golverdingen.

Tijdens de oorlogsjaren raakte de verhouding tussen ds. Kersten en ds. Kok verstoord. Kersten meende dat onderwerping aan de bezetter een eis was van de vreze des Heeren. Kok riep echter op tot verzet. Deze verdeeldheid tussen beiden bleef ook na de oorlog latent aanwezig.

Gelijktijdig werd door Kerstens kwetsbare gezondheid de vraag actueel naar een opvolger voor hem als docent aan de Theologische School. Onder de dienstdoende predikanten zag het curatorium geen mogelijke opvolger voor hem. In 1943 kwam dr. C. Steenblok vanuit de Gereformeerde Kerken in Nederland over naar de Gereformeerde Gemeenten. Een halfjaar later benoemde het curatorium Steenblok als hulpdocent, waarmee de overige predikanten werden gepasseerd. Enkele maanden later riep Steenbloks visie op de algemene genade bij een groot deel van de Gereformeerde Gemeenten verzet op. Hij leerde dat de algemene genade voortvloeit uit de algemene voorzienigheid van God en losstaat van het werk van de Middelaar.

Het was vooral ds. Kok die ageerde tegen dr. Steenblok. Ds. Kersten overleed in 1948.

Dr. C. Steenblok

Cornelis Steenblok (1894-1966) studeerde aan de VU te Amsterdam. Hij promoveerde op het proefschrift ”Voetius en de sabbat”. Op 33-jarige leeftijd werd Steenblok predikant in de gereformeerde kerk te Lopik. Al spoedig werd hij daar „een kerstiaan met oudgereformeerde opvattingen” genoemd. Na veel spanningen verleende de classis Utrecht van de Gereformeerde Kerken in Nederland hem op zijn eigen verzoek in 1935 eervol emeritaat. Vervolgens werd hij hulpprediker in de vacante gereformeerde kerk te Poederoijen, later in Poortvliet. Samen met de laatste gemeente brak hij in 1942 met het verband van de Gereformeerde Kerken. In februari 1943 werd Steenblok met een groot deel van zijn gemeente toegelaten tot de Gereformeerde Gemeenten.

Een wetenschappelijk referaat onder de titel ”Christus en de algemene genade”, dat Steenblok in april 1944 hield voor de onderwijzersvereniging te Rotterdam, riep weerstand op. Tijdens die vergadering ging hij de confrontatie aan met ds. J. Fraanje.

Spoedig na zijn overkomst naar de Gereformeerde Gemeenten werd Steenblok benoemd tot hulpdocent aan de Theologische School. In september 1945 werd hij docent en hoofdredacteur van De Saambinder. Ds. Golverdingen: „Steenblok werd in elk opzicht aan het kerkvolk als dé opvolger van Kersten gepresenteerd.”

In zijn artikelen over de belofteprediking en over het verbond der genade in De Saambinder bleek er een verschil van benadering te ontstaan tussen dr. Steenblok en andere predikanten, met name ds. R. Kok. Steenblok baseerde zich op enkele leeruitspraken van 1931, maar „de artikelen misten het evenwicht dat de uitspraken van 1931 kenmerkte” (ds. Golverdingen).

Steenblok werd in 1953 ontslagen als docent aan de Theologische School, vanwege „eenzijdigheid in zijn onderwijs”, met als gevolg het ontstaan van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Hij overleed in 1966.

Ds. R. Kok

Reinier Kok (1890-1982) werd op de leeftijd van 24 jaar predikant van de Gereformeerde Gemeenten. Ds. Kok genoot veel vertrouwen, was lid van de commissie van toezicht (het latere curatorium) van de Theologische School, was korte tijd hulpdocent en vijfmaal moderamenlid van de generale synode.

Kok was, schrijft Golverdingen, recht door zee en onverzettelijk. „Zijn optreden kon dikwijls worden getypeerd als weinig tactvol. (...) Hij was nogal eens onvoorzichtig en onnadenkend in zijn uitspraken.”

Kersten en Kok verschilden in de oorlog in hun standpunt tegenover de bezettende macht. Kersten zag de bezetting als een oordeel van God, Kok riep op tot verzet. In 1941 koos de synode Kok en niet Kersten als preses. „Het kán worden geduid als een signaal van toenemend onbehagen over de door de Rotterdamse predikant aanvankelijk bepleite passiviteit” (ds. Golverdingen).

Met dr. Steenblok verschilde ds. Kok van mening over de algemene genade. Kersten nam het daarbij voor Steenblok op. Het verschil in visie op de belofteprediking leidde eveneens tot spanningen tussen Kersten en Steenblok enerzijds en Kok anderzijds. Golverdingen: „Wie voor Kok was, was tegen Kersten als politicus en tegen Steenblok als docent en omgekeerd.” Gelijktijdig riep Koks belofteprediking onrust op binnen zijn kerkenraad in Veenendaal, terwijl een groot deel van de gemeente zich achter hem schaarde. Op 1 juni 1948 vond op een classisvergadering in Barneveld een heftige confrontatie plaats tussen Kok en Kersten. De vergadering eindigde in een verzoening.

Ds. Kersten overleed in 1948. In januari 1950 werd ds. R. Kok geschorst als predikant van de Gereformeerde Gemeenten. Enkele jaren nadien sloot hij zich met het overgrote deel van de gemeente te Veenendaal aan bij de Christelijke Gereformeerde kerken. Ds. Kok overleed in 1982.

>>In Kruispunt een interview met ds. M. Golverdingen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen