Hoe de islam Europa verovert

De discussie over de vraag wat de diepste intenties van de islam zijn herleefde door de overrompelende acties van IS in Irak en Syrië. Die acties zouden niet tot die regio beperkt blijven, zo is ons door de jihadstrijders meegedeeld. West-Europa, te beginnen in Rome, zal ook ingelijfd worden in het kalifaat. Het Westen is immers symbool van alle kwaad.

Het proces dat Houellebecq schetst, heeft minder de kenmerken van een gewelddadige strijd, maar meer die van een fluwelen revolutie. De auteur beschrijft de ontwikkelingen in Frankrijk vanuit het perspectief van François, een hoogleraar in de Franse literatuurgeschiedenis aan een Parijse universiteit.

Geleidelijk doen er zich ontwikkelingen voor die de toenemende invloed van de islam verraden, zoals toenemend antisemitisme. Daar komen in de loop van het verhaal ook gewapende incidenten bij, maar over die incidenten bewaren de media een volstrekt stilzwijgen. Mogelijk om het Front National, de populistische partij op rechts, de wind uit de zeilen te houden.

De presidentsverkiezing van 2022 brengt uiteindelijk de grote omwenteling naar een moslimregering teweeg. Bij alle voorgaande verkiezingen was het steeds zo geweest dat een centrumlinkse regering een centrum-rechtse regering had afgewisseld. De opkomst van extreem rechts bracht daar al wat verandering in. Maar in 2022 wint Mohamed Ben Abbes de presidentsverkiezingen als leider van de moslimbroederschap.

Een president van de moslimbroederschap betekent nog geen islamitische dictatuur. Er blijven vrijheden voor andere religieuze groepen. Tegelijkertijd krijgt de inrichting van de samenleving duidelijk vorm volgens islamitische principes. Die zijn ook bepalend voor de door oliesjeiks opgekochte universiteiten. Op het terrein van het onderwijs verandert er het nodige: de leerplicht gaat bijvoorbeeld slechts gelden tot 12 jaar. Immers, het gezin is weer de hoeksteen van de samenleving en vrouwen verrichten geen betaalde arbeid meer. Dat zorgt voor een forse daling van de werkloosheid.

Ook op andere gebieden is merkbaar dat de islam de dominante levensoriëntatie vormt. Broeken zijn voor dames niet meer toelaatbaar in het openbare leven en in de verschillende media komen geen erotische afbeeldingen meer voor. Verder zoekt de nieuwe Franse regering naar politiek gelijkgezinde vrienden. Dit leidt tot een nieuw bondgenootschap tussen het zuiden van Europa met de regio’s Noord-Afrika en Midden-Oosten.

Onderworpenheid

De titel van het boek verwijst naar de betekenis van het woord islam: onderwerping of overgave. Voor François hangt het ene nauw met het andere samen: de onderwerping van de mens aan God en de onderwerping van de vrouw aan de man. Dat laatste is een duidelijk thema in het boek.

In de eerdere boeken van Houellebecq kwam de man-vrouwverhouding, vooral via het onderwerp seksualiteit, al steeds aan de orde. Die laatste thematiek is in dit boek ook ruimschoots aanwezig. François heeft als hoogleraar diverse kortstondige relaties met studentes, maar neemt soms ook zijn toevlucht tot betaalde diensten van vrouwen.

Die seksuele contacten blijken het enige wat Francois nog wat levensvreugde schenkt, zodanig dat de pijn van de eenzaamheid wordt verdoofd. Zijn eenzaamheid komt voort uit de grote ontgoocheling van al deze kortstondige contacten, die blijk geven van het onvermogen tot het onderhouden van een duurzame liefdesrelatie.

In contrast met die ongeremde beleving van seksualiteit, beschrijft Houellebecq de positie van de vrouw in de islam. Dat is een onderworpen positie. De moslimechtgenotes die in het boek voorkomen, zijn zedig gekleed. Hun inspraak is niet nodig bij de keuze van een echtgenoot. Die echtgenoot echter kan, afhankelijk van zijn positie, aanspraak maken op diverse vrouwen in de leeftijd van 15 jaar en ouder. Voor François zal er een studente als echtgenote zijn als hij zijn hoogleraarschap voortzet aan de universiteit, die inmiddels een islamitische kleur heeft.

François heeft overigens niet al te veel moeite meer met die islamitische signatuur. Hij had al vragen bij het stemrecht en de vrije beroepskeuze voor vrouwen. Steeds meer geeft hij zich gewonnen aan het islamitisch gedachtegoed. Dat gebeurt op een gereserveerde en passieve manier, maar hij komt wel zo ver dat hij Allah als enige god en Mohammed als zijn profeet wil erkennen. Dat is tenslotte de voorwaarde voor een voortgezet hoogleraarschap, en die positie zal hem in ieder geval een vrouw bezorgen.

Morele leegte

De geleidelijkheid van de islamisering van de Franse samenleving roept de meeste vragen op. Voltrekt dit proces zich zomaar sluipenderwijs? Misschien zal dat in werkelijkheid niet gebeuren. Maar hier zit wel de kern van de boodschap die Houellebecq ons mee wil geven. De personages in het boek verwoorden de gedachte dat samenlevingen zelfmoord kunnen plegen. Dat is wat volgens hen in West-Europa gebeurd is. Zelfs de Rooms-Katholieke Kerk (in het geval van Frankrijk) heeft zich aangepast en ontbeert morele weerstand.

Is dit herkenbaar? Of is er een alternatief voor het morele vacuüm? François spiegelt zich voortdurend aan de Franse schrijver Karl Huysmans, die veel publiceerde aan het eind van de negentiende eeuw. Ook toen was er een besef dat er een einde zou komen aan de westerse cultuur. Deze Huysmans had genoeg van zijn decadente bestaan en voelde zich gedrongen een nieuwe weg in te slaan. Hij bekeerde zich tot het rooms-katholicisme en trad in het klooster. Maar dat is toch niet de keuze van François. Hij kiest voor de islam. Daar is hij ten slotte volledig mee tevreden, zoals het slot van het boek suggereert. Hij begint een nieuw leven, laat het oude leven achter zich en hoeft nergens spijt van te hebben.

Houellebecq stelt ons met dit boek de vraag: Hoe kiezen wij? Ervaren wij ook een morele leegte? En hoe vullen wij die? Verlangen wij ook naar vastheid en zekerheid in onderworpenheid? En wat voor onderwerping is dat dan? Ook het christelijk geloof vraagt om onderwerping, overgave. Met de garantie dat die onderwerping juist vrijheid, rust en vrede brengt. Dat is een ander nieuw leven dan Houellebecq schetst. Dat is een nieuw leven met de erkenning van het foute, schuldige van het oude leven.

Helaas moet juist de persoon van Jezus Christus het ontgelden in dit boek. Verder maken de gedetailleerde beschrijving van het liefdesleven van François en de enkele vloeken het lezen niet altijd tot een aangename bezigheid. De betekenis van dit boek ligt vooral in de diagnose van de westerse cultuur. Houellebecq bevestigt wat Groen van Prinsterer in het midden van de negentiende eeuw al signaleerde: het afscheid van het christelijk geloof veroorzaakt een morele leegte die op de een of andere manier zal worden ingevuld.

Michel Houellebecq speelt in op Franse angsten

Tekst : Enny de Bruijn

De roman ”Soumission” –in het Nederlands vertaald als ”Onderworpen”– verscheen in Frankrijk op een onheilspellend moment, nét voor de aanslag bij het satirische blad Charlie Hebdo. Het blad besteedde in de editie van die bewuste week juist aandacht aan het verhaal van ”waarzegger Houellebecq”, die in zijn boek voorspelt hoe Frankrijk in 2022 een islamitische staat wordt. Geen wonder dat de schrijver onmiddellijk na de aanslag zijn promotietour opschortte en de stad uitvluchtte.

Dat was overigens niet voor het eerst, want Houellebecq is zo’n schrijver die met elk boek opnieuw de samenleving in rep en roer weet te brengen. Zijn roman ”Platform” (2001) bijvoorbeeld leverde hem het etiket ”visionair” op (omdat hij daarin een aanslag van moslimterroristen beschreef, vlak vóór er in werkelijkheid zo’n aanslag op Bali plaatshad, en vlak vóór de aanslagen op de Twin Towers), maar kwam hem ook op aanklacht van moslimorganisaties en een proces te staan.

Zodoende vond president Hollande het al voor de verschijning van ”Soumission” nodig om het Franse publiek op de schok voor te bereiden. In een radio-interview waarschuwde hij de luisteraars voor het sombere toekomstperspectief dat Houellebecq schetst. De Fransen moeten zich „niet laten kwellen door bangheid.”

Die waarschuwing heeft een achtergrond: Frankrijk heeft met ruim 6 miljoen moslims de grootste moslimpopulatie van Europa, en er wordt hevig gediscussieerd over de rol van de islam. Sommigen vinden dat Houellebecq provoceert en bewust inspeelt op Franse angsten en Franse vreemdelingenhaat. Met zijn spookbeeld van een islamitische toekomst speelt hij extreem rechts in de kaart. Anderen denken juist dat de schrijver pijnlijke maar heldere analyses biedt, en dat de toekomst die hij schetst niet eens zo ondenkbaar is.

De schrijver zelf geeft toe dat het allebei waar is. Aan de vooravond van de verschijning van zijn boek bekende hij in het Franse tv-journaal dat hij gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om angst aan te jagen. Dat viel te verwachten, want Houellebecq weet hoe hij de aandacht moet trekken en een publiek moet bespelen. Niet voor niets is hij de meestgelezen Franse auteur in de wereld.

Toch gelooft hij tegelijkertijd ook in de ontwikkelingen die hij beschrijft, al is het dan niet op zo korte termijn. Hij verwacht een toenemende rol voor religie in de westerse cultuur. Zoals hij het in een interview met nrc.next zei: „We hebben nooit goed zonder God gekund. De ontkerstening van Frankrijk is redelijk recent. Voor de Tweede Wereldoorlog was het land nog volop rooms-katholiek. (...) Zonder religie gaat het niet. Maar mijn intuïtie zegt dat het rooms-katholicisme tot het verleden behoort. (...) De islam kan zich dus ontwikkelen. Ook in Europa.”

Boekgegevens

Onderworpen, Michel Houellebecq; uitg. De Arbeiderspers, Amsterdam, 2015; ISBN 978 90 295 3861 9; 240 blz.; € 23,99.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen