Karel de Grote: zwaard en Evangelie

Het is precies twaalf eeuwen geleden dat Karel de Grote (748-814) in Aken overleed. Daarom pakt de Duitse stad, net over de grens bij Vaals, flink uit om hem te gedenken. Drie tentoonstellingen belichten zijn leven, politiek en erfenis.

Karel de Grote (afbeelding 1) hield van Aken. Na zijn kroning tot keizer in Rome in het jaar 800 werd de stad zijn vaste woonplaats. Van de palts (paleis) die hij liet bouwen, zijn nog enkele delen bewaard gebleven: de zogenoemde Granustoren en de achthoekige Mariakerk, die in de loop der eeuwen steeds verder werd uitgebreid (afbeelding 2).

Reizend koningsschap

Als keizer van een rijk dat zich uitstrekte van Noord-Spanje tot Denemarken, was Karel de Grote minder vaak thuis dan hij misschien wilde. „Zeker de eerste jaren van zijn regering was hij veel onderweg”, zegt prof. dr. Frank Pohle, samensteller van de ‘eer-ste’ tentoonstelling, over Aken als centrum van macht. „Karel reisde van de ene palts naar de andere om zijn omvangrijke gebieden goed te kunnen besturen. En om oorlog te voeren. Eigenlijk was er sprake van een reizend koningschap.”

De Akense historicus wijst naar een vergulde vouwstoel (afbeelding 3). „Zoiets was uitermate geschikt als verplaatsbare troon.”

De verschillende paltsen in het rijk moesten de macht van de Frankische heersers weerspiegelen. „Vaak waren het nauwelijks meer dan grote landgoederen met een kerk, een stenen huis en wat houten boerderijen.” Maar toen Karel de rijkversierde kerken en het paleis van koning Theodorik in Ravenna zag en van zijn gezanten hoorde over de bouwwerken van Constantinopel, zette hij deze kennis in voor zijn eigen projecten in Aken, Ingelheim, Nijmegen en Paderborn.

Vroom en vrijgevig

Karel de Grote was echter niet slechts een heerser die zijn rijk steeds verder uitbreidde en overal burchten en paleizen liet bouwen. Hij was ook een hervormer, die zich door God geroepen wist de kerk en het pausdom te beschermen, het christelijk geloof te verbreiden en de moraal van zijn onderdanen te verbeteren.

Dr. Pohle: „Karel de Grote is belangrijk geweest voor de kerstening van Europa. In zijn eigen gebied bouwde hij voort op het zendingswerk van Willibrord, Bonifatius en andere missionarissen, en richtte hij zich vooral op het bevorderen van een zuivere christelijke leer en liturgie. Door veroveringen, bijvoorbeeld van Saksen, kon het christendom ook naar heidense gebieden worden gebracht. Al kwam daar veel geweld aan te pas.”

In een vitrine ligt Karels persoonlijke gebedenboek, samengesteld door diens raadsheer Alcuin. Daarnaast: een commentaar van de kerkvader Augustinus, waaruit de keizer zich tijdens de maaltijden liet voorlezen.

Karel de Grote was vroom en vrijgevig, volgens tijdgenoot Einhard. De keizer bezocht ’s morgens en ’s avonds regelmatig de kerk. Ook ’s nachts nam hij deel aan de gebeden en missen, „zolang zijn gezondheid dat toeliet.”

De Frankische vorst trad hard op tegen ketterijen en theologische afwijkingen. „Hij zag zich als de verdediger van het ware christelijk geloof”, zegt dr. Pohle „Hij nam deel aan allerlei theologische en filosofische discussies, zoals over de verering van beelden, waartegen hij in de kanttekeningen van de ”libri Carolini” persoonlijk stelling nam. Hij mengde zich ook in de discussie over het adoptianisme, dat de godheid van Jezus loochende.”

Ondertussen gingen veel onderdanen gewoon door met de verering van Germaanse goden, zo blijkt uit allerlei bodemvondsten. Een daarvan is een hanger met de hamers van Thor, de god van de donder (afbeelding 4). Heidendom en christendom konden blijkbaar nog lange tijd samengaan: uit dezelfde giet- vorm kwamen christelijke kruizen.

De tentoonstelling ”Karel de Grote. Macht Kunst Schatten” is tot 21 september te zien in het Rathaus, het Centre Charlemagne en de Domschatkamer in Aken, Duitsland.

>>karldergrosse2014.de

Hoe zag Karel eruit?

Niemand weet precies hoe Karel de Grote eruit heeft uitgezien. Maar er zijn wel wat aanwijzingen. Einhard, een tijdgenoot van de Frankische keizer, omschreef hem als „fors en sterk, een rijzige gestalte die echter nergens buiten proportie was.” Karel had een ringbaard en „een rond hoofd, met grote, levendige ogen en een iets langere neus.”

Uit metingen van enkele beenderen van de keizer blijkt dat hij tussen de 1,80 meter en 1,85 meter lang moet zijn geweest. Dat is beduidend groter dan de meesten van zijn tijdgenoten.

Dan zijn er nog zo’n dertig munten met de beeltenis van Karel de Grote bewaard gebleven (afbeelding 5). Daarop is hij afgebeeld als een Romeinse keizer, dus het is de vraag in hoeverre zijn gelaatstrekken natuurgetrouw zijn.

Licht- en schaduwkanten van Karel de Grote, Reformatorisch Dagblad ({27 januari 2014#http://www.digibron.nl/search/detail/78636cc51b0b5dab8dfbab693c1e207f/licht-en-schaduwkanten-van-karel-de-grote})

Dom van Aken uit de steigers, Reformatorisch Dagblad ({2 november 2011 #http://www.digibron.nl/search/detail/7ff8c2f28eac3f477fc16c2b744f998d/dom-van-aken-uit-de-steigers})

Koningin Beatrix voor verdere uitbreiding EU, Reformatorisch Dagblad ({17 mei 1996# http://www.digibron.nl/search/detail/7db8a9b3c5cd1f2be10f513831401ac1/koningin-beatrix-voor-verdere-uitbreiding-eu})

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen