Een heftig prediker van de Friezen

Bonifatius werd geboren tussen 672 en 675 in Crediton (Engeland) uit een adellijke Angelsaksische familie. Zijn doopnaam was Winfried. Zoals gebruikelijk werd hij al op jonge leeftijd aan een klooster afgestaan, in dit geval het benedictijnenklooster van de abdij van Exeter.

De intelligente monnik wist zich als leraar en diplomaat een vooraanstaande plaats binnen de samenleving te verwerven. Tot in zijn veertigste levensjaar besteedde hij zijn tijd aan de wetenschap. Hij legde de Heilige Schrift uit en schreef de eerste Latijnse grammatica voor Engeland.

Rond zijn veertigste levensjaar besloot hij "pelgrim voor Christus" te worden. In 716 kwam hij, met enkele volgelingen, als missionaris naar het vasteland en verkondigde er het geloof onder de Friezen en in een groot deel van Duitsland. Radboud, de koning der Friezen, gaf hem hiervoor toestemming.

Deze eerste zendingsreis, naar de Friezen, werd door de politieke omstandigheden een mislukking. Omdat de stammen in oorlog verkeerden en het overgrote deel van de bevolking onbereikbaar was, keerde Bonifatius terug naar Engeland.

Naar Rome

In het jaar 718 reisde hij naar Rome om het graf van Petrus te bezoeken. Hij werd door paus Gregorius II ontboden. Van hem kreeg Winfried de naam Bonifatius, naar een martelaar van wie juist op die dag het feest werd gevierd. De paus gaf hem de opdracht de zending onder de Germanen te beginnen. Bonifatius kreeg niet alleen te maken met heidense Germanen, maar ook met de Frankische rijkskerk. Onder bescherming van de Franken trad hij hard op tegen Germaanse gebruiken en de vermenging van Germaans heidendom en christelijk geloof, zoals dat voorkwam in reeds gekerstende gebieden. Bonifatius verkondigde het Evangelie in Thüringen, Wurttemberg, Westfalen, Beieren en Friesland.

Na de dood van Radboud (719) vertrok Bonifatius voor de tweede maal naar Friesland, waar hij enkele jaren met Willibrord samenwerkte. In 722 wijdde paus Gregorius II hem tot missiebisschop van Duitsland ten oosten van de Rijn. In Hessen en Thüringen gingen vele Germanen tot het christendom over . Ze waren onder indruk van Bonifatius' optreden, met name na het vellen van de aan Donar gewijde eik in Fritzlar, bij Kassel.

Driemaal reisde Bonifatius naar Rome om verslag te doen van zijn werk. Na Willibrords dood had Bonifatius gedurende enige tijd de zorg voor diens missiegebied. Zijn werk kreeg nog meer werkingskracht toen hij in het jaar 732 werd benoemd tot aartsbisschop en pauselijke vicaris van Germanië door paus Gregorius III. De nieuwe paus verleende hem het "pallium", de witte wollen omslagdoek die als teken van de aartsbisschoppelijke waardigheid gold. Bonifatius kreeg hiermee het recht om anderen tot bisschop te wijden.

Hij startte met de inrichting van de kerk in zijn kerkelijke provincie. Op 72-jarige leeftijd stichtte hij het bisdom Mainz en de abdij van Fulda. Bonifatius riep verschillende gewestelijke concilies bijeen en hervormde de Frankische Kerk in Romeinse zin. Met instemming van Rome reorganiseerde hij de bisdommen, zette hij bisschoppen en priesters af en benoemde anderen in hun plaats. Het priestercelibaat stelde hij verplicht.

Bonifatius behield in veel opzichten zijn zelfstandigheid, zowel tegenover de paus als tegenover Frankische hofmeiers en koningen. Hij noemde zich een onwaardige en geringe prediker, die uitgezonden werd door de "katholieke en apostolische kerk van Rome" om het Evangelie onder de heidense volken van Germania te verkondigen. Hij deed dat "op last van de opperpriester te Rome." Het Concilium Germanicum van 743 erkende Bonifatius als aartsbisschop en gezant van Petrus. Toch ondervond hij veel tegenwerking bij de instelling van nieuwe bisdommen en bij nieuwe benoemingen. Ook kreeg hij niet Keulen als aartsbisschoppelijke residentie, maar werd hem het bisdom Mainz, dat pas in 751 tot metropolitaanzetel werd verheven, toegewezen.

Vermoord

Toen alles was zoals Bonifatius het wilde, vertrok hij in 753 weer als missionaris op ongeveer 80-jarige leeftijd naar Friesland. Zijn tocht voerde deze maal meer naar het noorden. Hij ging juist hierheen, zo beschrijft zijn biograaf Willibald, als gevolg van een goddelijke ingeving. Hij ging naar "dit gebied dat hij destijds wel met het lichaam maar niet met zijn geest verlaten had, opdat hij daar waar hij begonnen was zich loon te verwerven, nu ook bij zijn vertrek uit de wereld de totale som van dat loon ontvangen zou."

Dicht bij Dokkum werd hij op 5 juni 754 door een horde heidenen overvallen en vermoord. Met hem stierven 52 andere christenen, onder wie zijn hulpbisschop Eobanus en de priester Athalarius. Zijn stoffelijk overschot werd door bisschop Lullus naar Mainz overgebracht en later in de kloosterkerk te Fulda in Duitsland bijgezet. In Dokkum werd in 1962 een standbeeld voor hem opgericht.

Betekenis

Bonifatius wordt vaak afgebeeld als bisschop met een evangelieboek, waar een zwaard doorheen steekt. Met dat boek zou hij zich hebben beschut tegen het wapen dat hem het leven benam. Bonifatius heeft zijn grote betekenis gehad voor de grondvesting van de christelijke kerk en voor de groei naar culturele eenheid van heel West-Europa bij de overgang van de Oudheid naar de Middeleeuwen. Ook heeft hij zijn verdiensten gehad voor de (re)organisatie en unificatie van de kerk in West-Europa.

In godsdienstig opzicht was Bonifatius overtuigd van het gevaar van afgoderij, ook in de toenmalige christelijke kerk. In zijn aanbevelingsbrief van paus Gregorius II aan de Germaanse leiders deelde deze paus mee dat hij Bonifatius naar hun gebied stuurde met twee opdrachten: om het Evangelie te verkondigen en om de stammen die zich "onder de schijn van het christelijk geloof aan afgodendienst overgegeven hebben weer op het juiste spoor te brengen."

Bonifatius opereerde met veel machtsvertoon. Terwijl de paus gebood afgodshuizen met wijwater tot kerken om te dopen en beelden te vervangen door relieken van christelijke heiligen, gingen Bonifatius en zijn dienaren de reusachtige Donar-eik met een bijl te lijf. Deze prediker van de Friezen wilde het oude zo radicaal mogelijk afbreken, om voor het nieuwe plaats te maken. Bonifatius besefte dat de Germanen alleen bereid waren hun goden voor Christus in te ruilen als hij overtuigend kon aantonen dat Christus de machtigste was.

Martelaar

Is Bonifatius een martelaar? Adriaan van Haemstede nam hem niet op in het Martelarenboek, omdat hij kennelijk toch te zeer een volgeling van Rome was. In het herdenkingsjaar van de moord op Bonifatius (1954) werd Bonifatius in een protestants geschrift getypeerd als een "fanatiek vertegenwoordiger van de pauselijke macht."

Als zijn voornaamste taak beschouwde Bonifatius de zendingsarbeid onder Saksen en Friezen. Hij trok de wereld in om mensen voor Jezus te winnen, zegt prof. Auke Jelsma terecht. "Hij zag God als een God van liefde Die erop uit was om zo veel mogelijk mensen als maar mogelijk was voor een eeuwigdurend onheil te bewaren." Het is die gedrevenheid die wij in Bonifatius waarderen. Zo leeft hij in onze gedachten voort.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen