Leve het calvinisme? Nee, het is crisis

De eerste kennismaking van de predikant van de gereformeerde gemeente in Amersfoort met de nieuwe calvinisten uit de Verenigde Staten vormde het boek ”Honger naar God” van John Piper. „Heel concreet geeft hij vanuit de Bijbel en de Vroege Kerk aanwijzingen voor het vasten. Er staan mooie gedachten in dit boek die tot nadenken stemmen.”

Toen ds. Visscher meer ging lezen van Piper en andere theologen uit het Engelse taalgebied, moest hij zijn beeld van de ”new calvinists” toch wat bijstellen. „Piper spreekt over christelijk hedonisme, het zoeken naar geluk in God als het hoogste doel van de mens. Ik vraag me af of je het begrip hedonisme wel christelijk kunt invullen.”

Daarbij kwam nog dat de meeste ”nieuwe calvinsten” een gereformeerde boodschap combineren met een open houding naar de cultuur, waarin moderne literatuur, muziek en film volop functioneren. „Dit alles draagt een Amerikaans karakter, waarbij het optimisme en de maakbaarheid ervan afstralen. Het is de vraag of de gereformeerde gezindte dit allemaal kan plaatsen.”

Dat maakt de predikant uit Amersfoort toch wat terughoudend. „Peter Masters, predikant van de Metropolitan Tabernacle in Londen, heeft heel indringende kritiek. Hij wijst erop dat bij de nieuwe calvinisten daadwerkelijke heiliging vrijwel niet aan de orde komt. Ze onderschrijven weliswaar de vijf kenmerkende punten van het calvinisme –totale verdorvenheid, onvoorwaardelijke verkiezing, particuliere verzoening, onweerstaanbare genade en volharding der heiligen– maar voor levensheiliging en gehoorzaamheid aan de geboden Gods is weinig aandacht. Bij Calvijn liggen deze zaken duidelijk anders. Kruisdragen en zelfverloochening behoren tot de kern van het christelijke leven.

In het puritanisme hoorden geloof en een heilig leven bij elkaar. Bij veel nieuwe calvinisten zie je dat die twee uit elkaar worden getrokken, en dan krijg je de wereld in de kerk. Als er een rockband in de kerk optreedt, associeer ik dat eerder met de Doorbrekers in Barneveld dan met het calvinisme.”

Ds. Visscher ziet opmerkelijke overeenkomsten tussen het neocalvinisme van Abraham Kuyper (1837-1920) in Nederland en de beweging van de ”new calvinists” in de Verenigde Staten. „Er is sprake van een open houding naar de moderne cultuur, en ook de leer van de algemene genade en de veronderstelde wedergeboorte komen bij beiden terug. Een verschil is dat een deel van de nieuwe calvinisten de volwassendoop aanhangt en openstaat voor bijzondere gaven van de Heilige Geest. Verder is het zo dat iemand als Keller zonder meer uitgaat van een theïstische evolutie. En dat geeft toch te denken.”

Wat kunnen Nederlandse christenen leren van de nieuwe calvinisten?

„Ik zie een aantal positieve aspecten. Tim Keller heeft in New York vanuit het niets een gemeente opgebouwd, waar inmiddels veel buitenkerkelijken naartoe gaan. De nieuwe calvinisten hebben een grote missionaire drive en weten op een actuele manier belangrijke Bijbelse principes te vertolken. Kerk en geloof staan weer in de publieke ruimte.

Met name Don Carson en Keller laten in hun boeken zien dat christen-zijn en nadenken goed samengaan, dat het niet onredelijk is om in de Bijbel en in het verzoeningswerk van Jezus Christus te geloven. Daarmee ontkrachten ze het verwijt van atheïsten zoals Herman Philipse dat mensen die geloven niet goed nadenken.”

En dan komt er een catechisant naar u toe met een boekje van Piper. Raadt u hem af dat te lezen?

„We leven in een open samenleving en jongeren komen hoe dan ook in aanraking met dergelijke boeken. De kerk is geroepen om vanuit de Bijbel en het gereformeerd belijden goede leiding te geven. Dan zijn er zeker boeken van nieuwe calvinisten, zoals Carson en R. C. Sproul, die je met stichting kunt lezen, waar goede dingen uit te halen zijn. Maar ik zou ook zeggen: verdiep je eerst in de bronnen zelf, in de ”Institutie” van Calvijn bijvoorbeeld. En als je geworteld bent in het klassiek gereformeerde belijden, kun je ook andere boeken ter hand nemen.

In ieder geval moeten we waken voor een massief oordeel: dit is goed en dat is fout; dan stuur je mensen het bos in. Gebruik goede argumenten om helderheid te scheppen.”

Tim Keller is het grote voorbeeld van kerkplanters in Nederland, en van zijn boeken verschijnt herdruk op herdruk. Is er in Nederland misschien sprake van een voorzichtige opleving van het calvinisme?

„Nee, absoluut niet. Het geloof, de kerk en de Bijbel zijn marginaal geworden. Er is een teruggang op alle fronten. De kerk verkeert in een enorme crisis. Dat neemt niet weg dat er incidenteel verheugende dingen te zien zijn. Er komen mensen tot bekering, want de Heere gaat door met Zijn werk. Maar je hoeft geen profeet te zijn om te zien dat het niet goed gaat met de kerk in Nederland.”

Waarom in de Verenigde Staten wel en in Nederland niet?

Ds. Visscher denkt even na. „Daar heb ik geen antwoord op. Het zou kunnen zijn dat de christelijke waarden en normen in de Verenigde Staten een betere voedingsbodem hebben dan in Nederland. En misschien is het erfgoed van een theoloog als Jonathan Edwards toch breder verspreid dan we denken.”

Dit is het laatste deel van een tweeluik over het nieuwe calvinisme.

„Succes Timothy Keller hoopgevend”

De boeken van Amerikaanse ”nieuwe calvinisten” zoals Tim Keller en John Piper doen het heel goed in Nederland. Alleen al van Kellers titels verkocht uitgeverij Van Wijnen in Franeker 50.000 exemplaren. Toch durft uitgever Albert de Vos niet te spreken van een opleving van het calvinisme, zoals in de Verenigde Staten. „We zijn dankbaar en blij dat deze boeken zo goed gelezen worden, dat mensen blijkbaar volop met Bijbelstudie bezig zijn en daarbij ondersteuning zoeken in wat calvinistische theologen geschreven hebben. Er is onder christenen in veel kerken een verlangen naar geloofsverdieping en geloofsgroei. Ik weet niet of je dat een opleving van het calvinisme in Nederland kunt noemen, maar hoopgevend is het zeker.”

De Vos verklaart de populariteit van Keller, Piper, Carson en andere nieuwe calvinisten uit het feit dat zij de belangrijke thema’s van het christelijke leven op een „evenwichtige en eigentijdse manier” en in een „heel aansprekende stijl” weten te verwoorden. „Lees bijvoorbeeld het boek van Keller over de gelijkenis van de verloren zoon, ”De vrijgevige God”. Je denkt dat je de boodschap daarvan nu wel kent omdat je die vaak genoeg gehoord hebt. Maar hij weet er toch een vernieuwde, originele en tegelijk volledig Bijbelse uitleg aan te geven.”

 „Vruchtbare grond voor opleving calvinisme”

Ds. Duurt Vonck woonde vorige maand in het Amerikaanse Orlando voor de derde keer een conferentie bij van het evangelicale platform The Gospel Coalition. De predikant van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Houten was opnieuw diep onder de indruk. „Ik ken geen plek waar met zo veel passie gesproken wordt over de kern van het Evangelie: schepping, zondeval, verlossing en nieuw leven.”

Wat christenen in Nederland van ”nieuwe calvinisten” zoals Keller, Piper en Driscoll kunnen leren, is volgens ds. Vonck de wijze waarop ze het Evangelie van God verwoorden en verkondigen. „Ze weten het midden te vinden tussen enerzijds een beweging om de orthodox-gereformeerde leer aan te passen om mensen van deze tijd te bereiken, en anderzijds een beweging om je terug te trekken uit de wereld en de cultuur, waardoor de orthodox-gereformeerde leer iets voor liefhebbers wordt.”

Ds. Vonck denkt niet dat er in Nederland sprake is van een herleving van het calvinisme, wel dat er vruchtbare grond is voor zo’n opleving. „Verschillende kerkelijke tradities wortelen in het calvinisme. Als we in de kerkhistorie verder teruggaan dan de afgelopen honderd jaar, krijgen we meer oog voor de gemeenschappelijke basis die er wel degelijk is.”

Door de eeuwen heen heeft steeds weer de oproep geklonken om terug te gaan naar het Woord van God zelf, aldus de predikant uit Houten. „Het Woord van God heeft kracht. Wanneer we dát weer gaan geloven en ernaar gaan verlangen om die kracht te zien en te ervaren, kunnen kerkelijke grenzen maar vooral de harten van mensen opengebroken worden.”

 „Evangelie is voor het héle leven”    

Het vorig jaar opgerichte GroeiNetwerk ziet het Amerikaanse evangelicale platform The Gospel Coalition als een groot voorbeeld. Het partnerschap van uitgeverij Vuurbaak, kwartaalblad Groei Magazine, de Bible League en stichting Proclama ondersteunt lokale kerken en missionaire groepen met ”gospelcentered” boeken, Bijbelstudies en bijeenkomsten. De Engelse term ”gospelcentered” betekent zoiets als: gericht op het Evangelie.

De ”gospelcentered” theologie in de startdocumenten van The Gospel Coalition, een initiatief van Tim Keller en Don Carson, is hierbij richtinggevend. De documenten worden op dit moment in het Nederlands vertaald door onder anderen dr. Kees van Kralingen en dr. William den Boer.

„Wat Nederlandse christenen van Piper, Carson en Keller kunnen leren, is dat zij het Evangelie centraal stellen in alle facetten van het leven”, zegt Hin Talane van stichting Proclama. „Daar zijn heel hun prediking en theologie op gericht.”

Een sterk punt van de ”nieuwe calvinisten” vindt Talane verder dat zij werken vanuit een stevige gereformeerd-evangelicale grondslag en goed gebruik weten te maken van sociale media, zoals blogs, tweets en websites.

In een postmoderne maatschappij, waarin christenen een steeds kleinere minderheid vormen, worden netwerken steeds belangrijker. „We moeten er wel voor waken dat een netwerk als The Gospel Coalition een nieuwe hype wordt, zoals eerder het geval was bij initiatieven als Willow Creek en Doelgericht Leven van Rick Warren. De successen en zegeningen van anderen komen maximaal tot hun recht wanneer we die niet een-op-een overnemen, maar rekening houden met onze eigen context.”

Voordat er in Nederland sprake is van een opleving van het calvinisme moet er nog heel wat water door de Rijn stromen, denkt Talane. „Wanneer we opnieuw naar onze bronnen kijken, kunnen we zeker niet om Calvijn heen. Maar uiteindelijk gaat het erom dat we ons richten op het Evangelie, dat dát centraal komt te staan in heel ons leven.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen