„Kuitert: een grote ketter van wie te leren valt”

De universitair docent dogmatiek aan de Vrije Universiteit (VU) zei dat het woord ”ketter” een lievelingswoord van hem is. „Ketters willen de geleefde realiteit van het geloof recht doen, zoals Kuitert deed. Zij willen een andere weg uitproberen dan de hoofdstroom van de christelijke traditie. Zo was het bijvoorbeeld bij Pelagius, Arminius en Socinus te doen om de onopgeefbaarheid van de daadwerkelijke vroomheid, de gerechtigheid die gedaan moet worden.”

Dat neemt niet weg dat Wisse forse kritiek heeft op het modernistische perspectief van de verlichting waaruit Kuitert theologiseerde over de vraag waar de kennis van God vandaan komt. Zijn tegenstanders dachten echter ook vanuit datzelfde denkkader. Daarom beriepen ze zich zo massief op openbaring en waren ze zo bang voor Kuitert. Het postmodernisme heeft dit modernistische denken volgens Wisse alweer ondersteboven gegooid.

Kuitert liet via zijn kritiek op zijn gereformeerde zuil zien hoe modern die zuil eigenlijk was, zo concludeerde Wisse. „Als absolute goddelijke en gereformeerde waarheden waren ze een verworvenheid van de moderniteit, een menselijke manier om het geloof te verpakken binnen een modern kader. Kuitert maakte daar korte metten mee, maar hij deed dat binnen hetzelfde kader.”

Biografie

Aanleiding voor het symposium was de gisteren verschenen Kuitertbiografie van Gert J. Peelen, in samenwerking met Petra Pronk, onder de titel ”Spreken over boven”. Het symposium was georganiseerd door de Historische Commissie Vrije Universiteit, in samenwerking met het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlandse protestantisme. Kuitert was van 1967 tot 1989 hoogleraar theologie aan de VU.

Journalist Pronk completeerde de biografie over Kuitert nadat Peelen in 2015 overleed. Eerder publiceerde zij interviews met Kuitert over zijn theologische ontwikkelingsgang. Nu ontmoette zij hem in zijn laatste levensfase. „Kuitert was niet de man met de sloophamer, die er plezier in had om het gereformeerde bolwerk neer te halen, maar de man met de loep die alles grondig onderzocht”, zei zij tijdens het symposium. Of Kuitert zelf alles kwijtraakte? Pronk, relativerend: „Als iets niet bestaat, kun je het ook niet kwijtraken.”

Prof. dr. George Harinck, hoogleraar geschiedenis van het neocalvinisme aan de VU, zag in Kuitert veel trekken van de vrijgemaakte voorman K. Schilder, zijn eigen grote voorbeeld. Harinck las Kuitert nauwelijks, maar een boek over Kuitert in 1989 las hij van a tot z. „Met de titel raakte de auteur precies aan wat mij in Schilders boeken had aangetrokken: vrijheid van dwang. Toen ik dit van Kuitert las, dacht ik: daar heb je Schilder weer.”

Verder sprak het hem aan hoe Kuitert op straat theologiseerde. „Met hem betekende theologie: leven in de brouwerij.” Kuitert werd een publicitair fenomeen met in totaal 185.700 verkochte boeken, zo berekende hij.

Media-uitstraling

Prof. dr. Arie Molendijk (Groningen) stelde dat Kuitert met zijn „sprekende kop” een machtige media-uitstraling had. „Hij wist hoe je een lezer moet pakken. En achter zijn soms bedrieglijk simpele argumentatie schuilde een sterke denker. Iemand die niet bleef steken binnen de gebruikelijke esoterie van veel theologen, maar de christelijke geloofsvoorstellingen onderzocht en toetste aan de hand van algemeen redelijke overwegingen.”

De kerkelijke officials houden echter niet van dwarsliggers, aldus Molendijk. „In de Protestantse Kerk in Nederland lijkt een soort van nieuwe, parmantige orthodoxie de boventoon te voeren. Kritisch zelfbewustzijn lijkt daar bepaald geen deugd.”

Is prof. Kuitert passé? Vergeet niet dat zijn oproep om vrij te worden van dwang tóén nodig was, zei prof. dr. Gerard Dekker, „maar voor de huidige generatie niet meer.” Een aanwezige student van Kuitert vroeg hem ooit: „Hebt u niet het gevoel dat u helemaal aan de rand terechtkomt?” Kuitert: „U hebt het mis, ik kom steeds meer bij het centrum.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen