Bron van oceanische muzikaliteit

Klaas Schippers behoort niet tot de categorie kritiekloze jaknikkers rond Feike Asma (1912-1984). "Natuurlijk was Asma's orgelspel niet boven kritiek verheven, maar als het erop aankomt heeft deze exponent van de verhalende musiceertrant op werkelijk weergaloze wijze laten horen waarin een klein land groot kan zijn. Hij wist een enorme zeggingskracht in zijn spel te leggen. Feike Asma was een bron van oceanische muzikaliteit."

De Lissenaar steekt zijn bewondering voor "de unieke uitkomende stem in de orgelwereld" niet onder stoelen of banken. Het is een van de motieven die hem dreven tot de realisatie van een boek vol herinneringen aan de orgelreus. Personen van allerlei signatuur leveren in woord en beeld een bijdrage. Ze zijn een weerspiegeling van belangrijke episodes uit Asma's carrière, waarmee de samensteller niet een soort "heiligverklaring" beoogt. Een eerdere poging een boek over Asma uit te geven, strandde in 1992. Tot 1997 heeft Klaas Schippers het materiaal laten liggen. De verschijning als memorandum, met een cd, is nu mogelijk gemaakt door Johannus Orgelbouw te Ede.

Etiket

De eerste kennismaking met Asma's spel staat Klaas Schippers nog in het geheugen gegrift. "De Amsterdamse Oude Kerk was vanwege de stroom concertbezoekers alleen schuifelend bereikbaar. Na de B.A.C.H. van Franz Liszt klonk ten slotte Asma's Finale over Gezang 135 uit de hervormde bundel 1938 "Dankt, dankt nu allen God". Vermengd met de stemmen van de uit meer dan tweeënhalfduizend mensen bestaande menigte, werden de verzen 1 en 3 massief en welluidend in het kerkruim gezet."

Asma is door menigeen afgebeeld als een grove, ruige beer. "Dat is slechts zeer ten dele waar. Mede door zijn forse gestalte is hem vaak op voorhand dat etiket opgeplakt. Zijn spel was wel eens slordig, het pedaal sleepte soms. Er was sprake van ongewenste temposchommelingen en fluctuerende akkoorden die niet altijd recht onder elkaar stonden. Kritiek daarop nam hij ter harte, hoewel hij er zich aanvankelijk moeilijk aan kon overgeven, maar ik heb hem ook anders gekend.

Toen ik in 1975 een moeilijke periode doormaakte, schreef hij mij: "Wend je tot God, beste kerel. Immers Hij weet en kent het verloop van alle dingen en met alles wat ons overkomt heeft Hij Zijn bedoeling. Ik heb dat nu zelf ondervonden. Hij geeft je de kracht die je nodig hebt om staande te blijven en als je door dikke duisternis wordt omringd, leidt Hij je naar het Licht. Beste Klaas Schippers, dit is geen vroom gepraat, maar werkelijkheid!" De kritieken op Asma zijn later behoorlijk bijgesteld. Hoewel hij in hart en nieren een romanticus was, heeft het klankconcept van het orgel in Maassluis hem ook naar de Barok toe getrokken."

Begeestering

Klaas Schippers is nooit alleen Asma-fan geweest. Zijn kast staat vol met opnamen van organisten, tot Messiaen toe. Het repertoire is nog breder. Zijn vrouw zingt in een oratoriumkoor, zijn dochter speelt viool en zijn zoon neemt dagelijks op de orgelbank plaats. Te midden van alle verscheidenheid neemt Asma een bijzondere plaats in. "Wie is er eigenlijk niet door hem tot het orgel getrokken? Die begeestering is nog steeds waarneembaar, ondanks dat velen later van "orgelwindrichting" veranderden. Asma's musiceren draag je met je mee.

Hoewel het uit hoofde van onze vriendschap logischerwijs was toegestaan Asma te tutoyeren, heb ik nooit de vrijmoedigheid gehad daartoe over te gaan. Dat had te maken met hoogachting voor Asma's kunst en zijn persoon, evenals de zeker in die tijd meespelende factor van leeftijdsverschil.

Hij straalde in zijn musiceren een charisma uit dat voor mij ten diepste met God en godsdienst te maken had", zegt Klaas Schippers. "Voor mij is hij recht uit het hart en onverbloemd de pure belichaming van de uitspraak, die ooit de grote dichter-filosoof Rabindranath Tagore heeft gedaan: "De mens is een instrument waarop Gods adem blaast, en die mens is kunstenaar die Gods adem zó tot klank brengt dat de andere mens, deze klank vernemende, Gods adem herkent.""

Vriendentrouw

Het overlijden van Feike Asma, op 18 december 1984, was ook voor Klaas Schippers een grote slag. In een uitbarsting van emoties dichtte hij:

"Uw aardse leven is vergangen

vol klankenpracht en vriendentrouw

hòe zal ik het in woorden vangen

die diepe dompeling in rouw?

Uw leven was geen sinecure

uw innerlijk was niet vereelt

u kende vele gouden uren

die God aan u had toebedeeld!

Vervuld van droefheid schrijf ik zinnen

dit is een uitvloeisel daarvan

wij wisten van dàt puur beminnen

zoals... een David / Jonathan!"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen