Voettocht naar Fulda

Fulda vindt zijn oorsprong in een benedictijnenklooster, gesticht door Bonifatius. Tegenwoordig is de stad met zo'n 65.000 inwoners het economische, politieke en culturele centrum van Oost-Hessen.

Leider van de stadsmarketing (toerisme en economische ontwikkeling) is Peter Hügel. In het historische slot spreek ik hem, samen met Christof Ohnesorge, woordvoerder van het bisdom Fulda. Vanuit het raam zie je het negentiende-eeuwse standbeeld van de apostel om wie het allemaal te doen is: een langharige man met wilde baard en wenkbrauwen, zijn rechterarm uit de pij gestoken. Hij steekt een kruis in de lucht. In zijn linkerhand houdt hij een boek, "het Evangelie van Jezus Christus". Het beeld is vervaardigd door de Kasseler kunstenaar Werner Heuschel. Zijn ontwerp is een van de vele gezichten die Bonifatius door de eeuwen heen heeft gekregen.

Hügel vertelt hoe de Bonifatius-herdenking gestalte krijgt. Stad en bisdom werken nauw samen. Ook internationaal worden de banden aangehaald. Sinds enkele jaren werken Fulda, Dokkum en Crediton (geboorteplaats van Bonifatius) nauw samen. Er zijn reisbureaus die een complete reis van Crediton naar Fulda aanbieden, daarbij geïnspireerd door de sporen van de heilige. Zo werd zijn lichaam van Dokkum naar Mainz gebracht, waar hij bisschop was, en van daaruit naar Fulda vervoerd.

Pelgrims dan wel toeristen kunnen in de zomer de route van Mainz naar Fulda te voet volgen. De voettocht is een oecumenisch initiatief van rooms-katholieken en protestanten, ondersteund door de stadsbesturen. In de dom van Fulda zal de slotviering plaatsvinden.

Met Luther vergeleken

Imponerend aan Bonifatius vindt Hügel zijn brede invloed en zijn "ontembare levensenergie. Als grijsaard gaat hij nog op zendingsreis naar Friesland. Bonifatius heeft een grote uitstraling gehad op gelovigen en politiek leiders. Hij heeft zowel betekenis gehad voor het christelijk leven als voor de politieke eenheid van Europa. Dat is een prestatie waarvan ik onder de indruk ben."

Drie europarlementariërs, onder wie de Nederlandse Maria Martens, hebben de handen ineengeslagen om een en ander aan herdenkingsactiviteiten te coördineren. "Wegbereiter Europas", heet de apostel in een folder.

Ohnesorge wijst op twee eigenschappen van de apostel: zijn vastheid in het geloof en zijn doelgerichtheid. "Die combinatie is bijzonder. Als verbreider van het christelijk geloof ontnam Bonifatius het heidendom de ruimte. Zonder compromis hakte hij de Donar-eik om en maakte zo duidelijk dat de god die heidenen vereren een demon is en niet de Vader van Jezus Christus. Als motto hebben we daarom gekozen voor de slogan: "De waarheid verplicht". De waarheid is eenduidig en schept verplichtingen, dat is de boodschap voor vandaag."

Op de sokkel van Bonifatius' standbeeld in Fulda staat, in Latijnse letters: het Woord van God blijft in eeuwigheid. Die woorden zou je ongewijzigd kunnen overnemen op de sokkel van de Wittenbergse reformator. Luther en Bonifatius, een bizarre vergelijking? Ohnesorge aarzelt even, zegt dan: "Luther wilde geen nieuwe kerk, hij wilde zich niet van de Rooms-Katholieke Kerk afscheiden, maar deze, tegenover de misstanden van de Renaissance-pausen, hervormen. In hun geloofskracht en eerbied voor het Woord kun je Luther en Bonifatius inderdaad vergelijken. Alleen is bij Bonifatius sprake van opbouw en stichting van kerken, terwijl het bij Luther helaas tot een scheiding is gekomen."

Goud

De Bonifatius in Fulda is niet alleen van steen. De letterlijk schitterende domkerk, gebouwd in de achttiende eeuw op de plaats van de voormalige basiliek, toont de zendeling in zijn barokke gewaad. Is al die uitbundige versiering niet in tegenspraak met de sobere figuur die hij in werkelijkheid is geweest?

Hügel: "Na Bonifatius zijn er natuurlijk ook ontwikkelingen geweest. Elk tijdperk brengt eigen bouwstijlen met zich mee, verandert kerken en gebouwen naar de smaak van de eigen tijd."

Ohnesorge: "Het is inderdaad een gevaar de barokke Bonifatius als historisch beeld voor te stellen. De kledij en hoofddeksels waren in de achtste eeuw veel eenvoudiger. Bonifatius zelf was altijd onderweg, heeft er heel anders uitgezien. Protestanten zullen zich erop toeleggen deze authentieke man naar voren te brengen. Maar elk tijdperk heeft recht op zijn eigen interpretatie. In het jaar 1754 kon de eerste "Furstbisschof" van Fulda, nadat de abdij in een bisdom was omgezet, de 1000e sterfdag van Bonifatius vieren. Dat heeft tot veel pracht en praal geleid, natuurlijk naar de mode van die tijd. Maar protestanten kunnen Bonifatius op hun eigen manier voorstellen, bijvoorbeeld als de gelovige prediker, als man van Woord en sacramenten, stichter van gemeenten en bisdommen. Met dat beeld moeten ze volgens mij kunnen leven. Zeker, de paus belichaamde voor Bonifatius de eenheid van de kerk. Maar die eenheid is voor protestanten ook belangrijk. Protestanten hebben hun eigen autoriteiten, Luther of Calvijn. Ook bij hen wordt de eenheid belichaamd in de leer."

Ohnesorge kent Duitse protestantse gemeenten die zich door Bonifatius laten inspireren. "Interessant is dat in Thüringen tal van protestantse gemeenten zijn naam dragen en in zijn traditie staan. En dit jaar, op Bonifatius-dag 5 juni, zal in de buurt van Kassel een protestantse gemeente een nieuwe naam krijgen: Bonifatiuskerk. Daaruit blijkt dat deze protestanten Bonifatius accepteren als kerkstichter."

Sprookjes

Over legendarische figuren ontstaan na hun dood wonderlijke geschiedenissen, vertellingen, sprookjes - in elk geval verhalen waarin feiten niet of nauwelijks meer te onderscheiden zijn van verzinsels. Over de pelgrimsweg van Mainz naar Fulda bestaan er vele, zegt Hügel. "Overal waar de stoet met het lichaam van de heilige Bonifatius heeft gerust, zijn volgens die vertellingen bronnen ontsprongen. Tegenwoordig worden ze nog getoond. Historici hebben zich beziggehouden met de vraag welke weg de stoet is gegaan, nu we dit jaar de wandelroute uit gingen stippelen. Tot slot is men het erover eens geworden dat de route tot de verbeelding moet spreken van de wandelaars. Ze moeten iets kunnen ervaren van de geschiedenis, van hoe het verleden er ongeveer uit heeft gezien. Daarbij maakt het niet uit of de route exact zo liep of langs een andere weg. Of dat een bron al dan niet werkelijk teruggaat op Bonifatius."

Voor Ohnesorge zijn wonderen een zaak van persoonlijk geloof. "Zelf heb ik geen redenen eraan te twijfelen dat er verschijningen en wonderen bestaan. De gestorven heiligen zijn met ons door het gebed verbonden. De kerk is een boventijdelijke gemeenschap waar we met elkaar deel van uitmaken. En ik denk dat het een geloofskwestie is als je zegt: Bonifatius is voor mij een bijzonder mens, ik geloof dat hij na zijn dood nog werkzaam is. Van belang is in elk geval dat hij een voorbeeld voor het christelijk leven is. Dan komt het minder op de details aan. Het gaat erom dat zijn geloofsgestalte ons tot ideaalbeeld van het christelijk leven is gegeven."

Met die voorbeeldfunctie zullen veel mensen anno 2004 toch problemen hebben. Bonifatius benadrukte sterk de boetedoening, iets dat tegenwoordig niet populair is.

Ohnesorge: "Dat is inderdaad zo. Maar zijn geloof en martelaarschap kunnen in onze tijd van relativisme en waardeverval een nieuwe oriëntatie bieden. Ook aan mensen buiten de kerken. In die zin is de context heel anders dan 1250 jaar geleden."

Hügel: "En Bonifatius is breder dan theoloog alleen. Hij was een soort minister van Buitenlandse Zaken. Als zodanig hoop ik dat hij behalve gelovige christenen ook cultureel, historisch of politiek geïnteresseerden aanspreekt."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen