Winkel zonder verpakkingen

De kiem voor zijn plannen voor een verpakkingsloze winkel werd gelegd in 2008, toen Wim van Dijk (1960) aan de slag ging bij een bedrijf dat dispensers verkoopt. Dat zijn hangende containers met onderaan een schuif, bestemd voor de detailhandel. Je kunt ze vullen met rijst, koffiebonen of suiker, eigenlijk met alle droge levensmiddelen. Het is de bedoeling dat klanten zich met behulp van zo’n dispenser zelf bedienen: ze laten precies zo veel meel of noten in hun potje lopen als ze nodig hebben.

„Toen ik voor mijn werk in Amerika was, ging er een wereld voor mij open. Ik bezocht er Wholefoods, een grote biologische supermarkt die een speciale afdeling heeft waar alle verpakkingsmateriaal zo veel mogelijk is uitgebannen. Alles werd er aangeboden in dispensers, kruiken en vaten. Ik dacht: Waarom bestaat zoiets in Nederland eigenlijk nog niet?”

Kritischer kijken

In dezelfde tijd kwam Van Dijk erachter dat hij een voedselallergie heeft. „Dat maakte dat ik als consument veranderde. Ik ging kritischer naar voedsel kijken, wilde weten wat erin zat.” En hij is niet de enige, heeft hij inmiddels ontdekt. „Steeds meer mensen wantrouwen bewerkt voedsel, ze willen weten wat ze eten.” In Amerika is er inmiddels zelfs een naam voor deze groep: ”Lohas”. Mensen die een ”lifestyle of health and sustainability” nastreven, die gezond en duurzaam willen leven.

Die behoefte sluit naadloos aan bij het aanbod dat Van Dijk met zijn winkel –werknaam: Bag & Buy– voor ogen staat. „Zo eerlijk en zuiver mogelijk. Dus zo min mogelijk bewerkte producten. En zo min mogelijk vermijdbare verpakkingen.” Het idee is dat alles in bulk wordt aangeboden. Droge producten als pasta, noten, meel en bouillonpoeder in zogenaamde dispensers, vloeibare zaken in vaten of kruiken. Klanten worden geacht zelf van huis potten, bakjes en flessen mee te nemen. Al denkt Van Dijk ook na over een soort statiegeldsysteem, bijvoorbeeld voor broodzakken.

Banken waren niet bereid om in zijn plannen te investeren. Maar Van Dijk heeft er alle vertrouwen in dat het met steun van enthousiaste particulieren wel gaat lukken. Hij startte eind september via doorgaan.nl een crowdfundingsactie om het benodigde startkapitaal bij elkaar te halen. Inmiddels heeft hij op die manier bijna 50.000 euro toegezegd gekregen. Nog krap vier weken te gaan voor de rest van het bedrag: in totaal is er 75.000 euro nodig. Daarnaast investeert Van Dijk zelf 50.000 euro.

Gesleep

Van Dijk verwacht niet dat de winkel die hem voor ogen staat een alternatief voor de supermarkt wordt. „Het is eerder aanvullend. Ik denk dat klanten naar onze winkel zullen komen voor tien tot vijftien producten. De ene week nemen ze dan bijvoorbeeld muesli, koffiebonen en olijfolie mee, de andere week Thaise rijst, noten en vloeibare zeep.” Mensen die volle winkelwagentjes door de gangpaden duwen: dat gaat het niet worden. Alleen al omdat het best een gesleep is, alle bakjes, flessen en zakjes die je zelf van huis mee moet nemen.

Hij denkt aan een assortiment van 600 tot 800 verschillende producten. Muesli, rijst, granen, koffiebonen en losse thee, maar bijvoorbeeld ook koekjes. „Die kun je prima scheppen.”

En een koekje op zijn tijd: daar is niets mis mee. Maar een wand met 6 meter zoetigheid vol kleurstoffen: die komt er niet in. „We richten ons op mensen die bewuster over voedsel nadenken. Maar we steken niet de hele tijd een waarschuwend vingertje in de lucht.”

Als Wim van Dijk erin slaagt om zijn startkapitaal bij elkaar te halen, is het plan om volgend jaar zomer de eerste Nederlandse verpakkingsvrije winkel te openen. Hij denkt aan rond de 200 vierkante meter – een paar maten groter dan Robuust (zie kader). De tekeningen liggen al klaar. Als vestigingsplaats denkt hij aan een stad met minimaal 100.000 inwoners.

Ver-van-mijn-bedshow

Of hij er niet over heeft gedacht om supermarkten ervan te overtuigen om een deel van hun assortiment in bulk aan te gaan bieden? „Dat gaat allemaal veel te lang duren. De hoeveelheid verpakkingen terugdringen is voor supermarkten een ver-van-mijn-bedshow. Ze zijn daar helemaal niet in geïnteresseerd. Alles draait om het terugdringen van de kosten. En ze vinden het ook veel te lastig.”

Overschakelen op meer producten in bulk vraagt namelijk een heel andere manier van werken, licht Van Dijk toe. „Muesli van een A-merk zit in een plastic zak in een kartonnen doos. Per 24 dozen zitten die weer in een omdoos, en daarvan gaan er 24 op een pallet. In een verpakkingsloze winkel gaat dat heel anders: daar wordt de muesli in balen aangeleverd.”

Eigen potjes wegen

In Antwerpen kan het al: boodschappen doen in een winkel zonder verpakkingen. Vergeet niet om lege flessen en bakjes mee van huis te nemen.

De eerste verpakkingsloze winkel van België bevindt zich in de Reynderstraat, net bezijden het centrum van Antwerpen. Initiatiefneemster is Savina Istas. Haar winkel, Robuust, is open sinds 31 augustus. ”The zero waste shop”, heet de winkel ook wel: een winkel zonder afval.

Boodschappen doen bij Robuust is wel even wat anders dan met een kar door de supermarkt rennen. Wat de van huis meegenomen bakjes en flessen betreft: die moeten als eerste worden gewogen, inclusief deksel of dop. De sticker die de weegschaal produceert, dient vervolgens op het doosje of potje te worden geplakt. Bij de kassa, als een van de verkoopsters de ingeslagen boodschappen afrekent, wordt het gewicht van het bakje er dan weer afgetrokken.

De fris en ruim ogende winkel is verder helemaal ingericht op zelfbediening. Klanten kunnen hun bakjes en trommeltjes bij de doorzichtige dispensers aan de wanden vullen met rijst (in vele varianten), bulgur, gierst, bonen, noten, chocolaatjes en gedroogde zuidvruchten. En nog veel meer: koffie, thee, suiker, snoep, zoutjes, bouillonpoeder. Ambachtelijk brood van een lokale bakker, groente en fruit van de Biohoeve.

Er is ook een hoek met zuivel. Een koelautomaat met verse melk, biologisch, voor 1,50 euro per liter. In de koeling staan bakken met yoghurt en platte kaas – Vlaams voor kwark.

Vloeibare producten worden bij Robuust verkocht vanuit vaten of tonnen. Olie en azijn, bijvoorbeeld, ahornsiroop en rijstsiroop. Maar ook: vloeibare zeep. En wijn, in vier varianten, voor 7,30 tot 8,60 euro per liter. Alles liefst zo veel mogelijk lokaal of biologisch geproduceerd.

Zonder flessen of potjes van huis gegaan? Geen probleem. Robuust verkoopt herbruikbare flessen en glazen potjes. Bokalen, zoals ze in Antwerpen zeggen. En er zijn papieren zakjes beschikbaar, voor 10 cent per stuk. Bestemd voor mensen die zomaar binnen komen lopen en toch graag iets willen kopen.

>>berobuust.com

Zeven per dag

Een doos koekjes, een zak rijst, de folie om een komkommer, een pak melk, een nieuwe tube tandpasta, een pot jam, een fles koffiemelk. Elke dag breekt een gemiddelde Nederlander zeven verpakte levensmiddelen aan.

Al dat verpakkingsmateriaal wordt na eenmalig gebruik weggegooid. Dat levert een enorme berg afval op: per huishouden volgens cijfers van Bag & Buy (zie artikel hiernaast) jaarlijks zo’n 550 kilo.

Maar er is meer: het kost energie om die verpakkingen te maken. En bovendien worden er voor de productie natuurlijke hulpbronnen aangesproken.

Afvalvrije winkels willen dit probleem bij de bron aanpakken: eenmalige verpakkingen zo veel mogelijk vermijden, in de hele keten. De fabrikant van vloeibare zeep moet er dus ook toe bereid zijn om de containers waarin hij zijn product aanlevert te hergebruiken.

In diverse Europese landen zijn er initiatieven, vergelijkbaar met Robuust en Bag & Buy. In Italië Effecorta, in Oostenrijk Lunzers, in Spanje Granel en in Duitsland Original Unverpackt. Het Londense initiatief Unpackaged, gestart in 2007, is inmiddels gestopt.

Het is trouwens goed om te bedenken dat niet alle verpakkingen vermijdbaar zijn. Luchtdicht verpakt blijven sommige producten langer goed – wat voedselverspilling voorkomt. Voorverpakt is vaak ook hygiënischer, wat bijvoorbeeld bij vlees en zuivel van belang is. Hoe goed je je herbruikbare bakjes en flessen ook schoonmaakt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen