"Zending primaire opdracht gemeente"

Dr. Sipos (70) promoveerde dinsdag in Utrecht op het proefschrift "Bittet den Herrn der Ernte. Gyula Forgacs (1879-1941), Pionier der ungarischen reformierten Inneren Mission" (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer). Dr. Sipos is algemeen secretaris van de Hongaarse Bijbelbond, een organisatie die zich beijvert voor een Bijbelse en gereformeerde herleving binnen de Hongaars-Gereformeerde Kerk.

In reactie op het theologisch rationalisme en liberalisme in de reformatorische kerken van Hongarije begon vanaf de jaren tachtig van de negentiende eeuw een reveil, in de Hongaarse kerkgeschiedenis de "inwendige opwekking" of "inwendige zendingsbeweging" genoemd. Aan het begin van de twintigste eeuw bloeide het geestelijke leven in de kerken op. Er verschenen grote hoeveelheden bladen, kranten, boeken en traktaten met evangeliserende inhoud. "Noch voordien, noch nadien heeft men zoiets in de reformatorische kerk van Hongarije beleefd", aldus dr. Sipos.

De leiders van het reveil ondergingen de invloeden van met name de "Innere Mission" van Duitstalige landen via een hervormde Duitstalige dochterkerk in Boedapest en de Schotse zending. Op deze manier maakte de reformatorische kerk van Hongarije kennis met de piëtistische inwendige zending à la Johann H. Wichern, het Schotse puritanisme en de Angelsaksische opwekkingsbewegingen van de negentiende eeuw. Naast genoemde invloeden onderging zij ook de invloed van de zendingstheologie van Gustav Warneck en die van het historisch calvinisme in Nederland (Abraham Kuyper en de Vrije Universiteit).

Brugfunctie

Dr. Sipos bestudeerde de invloed van de inwendige zending op de Hongaarse kerk aan de hand van het leven en de werkzaamheden van de Hongaars-gereformeerde predikant Gyula Forgacs (1879-1941). De wortels van diens spiritualiteit liggen in de puriteinse en piëtistische vroomheid van de zeventiende en achttiende eeuw. "Hij heeft aan het begin gestaan van een spirituele vernieuwing van de Hongaarse kerk. Hoewel hij zelf persoonlijk een heel bescheiden figuur is geweest, heeft hij door zijn publicaties en organisatievermogen veel invloed gehad."

Forgacs' zendingstheologie werd in belangrijke mate beïnvloed door de 19e-eeuwse internationale zendingsgedachte van de inwendige, uitwendige en de wereldwijde zending. "Forgacs sprak over de inwendige en de uitwendige zending als twee kanten van de ene zending. Als er een gezond leven van inwendige zending is, dan is het onmogelijk dat de kerk zich niet tot de heidenen wendt."

De verdienste van Forgacs is volgens dr. Sipos vooral dat hij de waarde van de inwendige zending -die tot dan in een van de kerk onafhankelijke verenigingsvorm gerealiseerd werd- in de kerk integreerde. "Hij zag het als zijn taak om een brug te slaan tussen de verenigingen, die dragers waren van de gedachte van de inwendige zending, en de leiders en predikanten van de landelijke kerk die zich verzetten tegen de inwendige zending. De kerkelijke leiding zag het toenemend aantal verenigingen voor inwendige zending als concurrentie. Zij beschouwde de leiders van de opwekking als een bedreiging van de status quo, een status quo die overigens steeds slechter werd door de verdergaande liberalisering van de kerk."

Forgacs zorgde ervoor dat in 1931 een zendingswet het zendingswerk voor elke gemeente verplicht voorschreef, zodat de in- en uitwendige zending opgave van de kerk werd. "De Hongaarse kerk was een domineeskerk. Men zag zending vooral als een zaak van predikanten, niet van gemeenteleden. Het doel van Forgacs was daarom ook de hervorming van de volkskerk. Hij kritiseerde deze kerk op het punt van de Konfirmation (het doen van belijdenis). De gelofte van een kind van 10 tot 13 jaar kon volgens hem niet serieus genomen worden. Hij voerde het vrijwillige kerklidmaatschap in, kritiseerde het systeem van kerkbelasting en oefende kerkelijke tucht uit. Al dat soort zaken waren in de Hongaarse kerk onbekend."

Theologie

De theologie van Forgacs kenmerkt zich door een "creatieve spanning tussen het reformatorische confessionalisme en de interconfessionele zienswijze", aldus dr. Sipos. "Forgacs was trouw aan de confessie en bepleitte bijvoorbeeld studie van de Heidelbergse Catechismus op het terrein van de Jodenzending. Tegelijkertijd zocht hij een weg boven de confessionele tegenstellingen uit. Hij handelde de vragen van wedergeboorte en bekering snel af en legde de nadruk op een geheiligd leven. Van het piëtisme nam hij dus niet alles over, zoals een bijzondere bekeringsbelevenis of de gedachte van een kerkje in een kerk. Wel ontleende hij aan het piëtisme de gedachte van het redden van zielen."

Ds. Forgacs heeft volgens dr. Sipos iets activistisch over zich, in die zin dat voor hem de zending het belangrijkste doel van de vorming van de mens is. "Niet het Woord, maar de zending is zijn uitgangspunt. Zijn ideaal was het panmissionarisme. Het doel van de zending is niet zozeer de gloria Dei, maar de verovering van de wereld, wat hij van John R. Mott overnam.

Zo kleurde hij ook de calvinistische verkiezingsleer in: God verkoos Christus en degenen die Hij in Christus zou zalig maken, maar deze uitverkorenen worden niet alleen voor de verlossing verkoren maar ook voor de uitbreiding van Gods Rijk. De zwakte van Forgacs' theologie was dat hij geen duidelijke Bijbelse onderbouwing aan de zending heeft gegeven."

Onbekend

Volgens dr. Sipos weet men in West-Europa heel weinig van het reveil dat in de protestantse kerken van Hongarije heeft plaatsgevonden. De taal kent men immers niet en tijdens het communistisch tijdperk in Hongarije (1945-1989) was het om politieke redenen niet raadzaam te spreken of te schrijven over zending en zendingsgeschiedenis, vooral niet over inwendige zending.

Dr. Sipos heeft deze periode aan den lijve ondervonden. "Wij werden als predikanten door vertegenwoordigers van de communistische partij bijeengeroepen met het verzoek om geen huisbezoek te doen en geen kinderen te onderwijzen. We moesten ons alleen met oude mensen bezig houden die 's zondags in de kerk kwamen. We mochten alleen in onze eigen gemeente preken maar nooit daarbuiten. Met een groep jonge predikanten hebben we ons in het geheim bezig gehouden met zending."

In de tegenwoordige Hongaars-Gereformeerde Kerk wordt alleen lippendienst aan de zending bewezen, aldus dr. Sipos. "Het is een modewoord geworden, maar nauwelijks inhoudelijk onderbouwd. Vroeger was evangelisatie een dergelijk modewoord: iedereen moest evangeliseren. De methode werd in onze kerk echter decennialang ingevuld door tijdens evangelisatiebijeenkomsten enkele dagen lang alleen over zonde en oordeel te spreken en daarna pas over genade. Het standpunt van mij en ook van de Bijbelbond is dat we niet met het gericht Gods, maar met de liefde van God in Christus moeten beginnen. Jezus Christus heeft op Golgotha alles volbracht. Mensen moeten aangemoedigd worden om dat offer aan te nemen in geloof."

De Hongaars-Gereformeerde Kerk is een kerk die doortrokken is van het activisme, aldus ds. Sipos. Hij constateert een paradoxale situatie. "In naam is de kerk een calvinistische kerk en handhaaft zij bijvoorbeeld de calvinistische verkiezingsleer. Maar in de praktijk is zij arminiaans door te stellen dat wij zelf de verkiezing moeten realiseren. We ontwerpen dan allerlei methodes, zonder te beseffen dat de verkondiging onze grote opdracht is. Dat we spreken over Jezus Christus is niet hetzelfde als dat we Hem verkondigen. Onze prediking moet Christus- en genadegecentreerd zijn. Daarin alleen ligt de redding van onze kerk."

Zendingspionier Forgacs

De Hongaars-gereformeerde predikant Gyula Forgacs (1879-1941) nam als student deel aan de wereldconferentie van de Young Men's Christian Association (YMCA) te Basel in 1898. Hij studeerde als beursstudent van de Free Church of Scotland aan het New College te Edinburgh, en nam in 1902 deel aan de wereldbijeenkomst van de World Student Christian Federation (WSCF) in Denemarken, waar hij de vooraanstaande Amerikaanse zendeling en missioloog John R. Mott leerde kennen.

Na zijn terugkeer uit Schotland nam Forgacs actief deel aan het werk in jeugdverenigingen en aan het werk onder de Joden van de Schotse zending in Boedapest. Hij startte in 1920 een kerkelijke hervormingsbeweging onder de naam "Kring van Péczel", met als spreekbuis de krant "Reformatie", die hij tussen 1920 en 1931 redigeerde.

Forgacs schreef meer dan veertig boeken. Zijn "Handboek voor inwendige zending en pastorale zorg", in 1925 verschenen, geldt nog steeds als een standaardwerk. Dr. Sipos: "Met het schrijven van een handboek voor de inwendige zending verrichtte hij baanbrekend werk, met name voor de Hongaarse zendingsgeschiedenis en zendingstheorie. Hij heeft in grote mate ertoe bijgedragen dat in de reformatorische kerk van Hongarije de zaak van de zending ook voor de leiders van de kerk een belangrijke vraag geworden is."

Dertigste promotie

bij prof. Jongeneel

De promotie van dr. Sipos Ete Almos is de dertigste van prof. dr. J. A. B. Jongeneel, emeritus hoogleraar missiologie aan de Universiteit Utrecht. De meerderheid van de promovendi komt uit het buitenland, zoals Zuid-Korea, Indonesië, Afrika en Canada. Dit jaar komen er nog vier promoties aan, onder andere over Hudson Taylor, de bekende zendeling in China. Volgend jaar staan er nog enkele zendingspromoties op het programma, zodat het totaal aantal promovendi tegen de veertig loopt. De veelheid aan promoties onderstreept volgens prof. Jongeneel het belang van de zending en het internationale karakter van de faculteit op dit terrein.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen