Naam protestanten geboren op de Rijksdag van Spiers
Fraaie Gedächtniskirche als herinnering
SPIERS — Tijdens de Rijksdag van Spiers (het Duitse Speyer) gehouden in 1529 werden de aanhangers van Luther en zijn leer voor het eerst in de geschiedenis protestanten genoemd. Tot op vandaag is die benaming in gebruik ter onderscheiding van de „roomsen". Aan dit feit herinnert in Spiers de fraaie „Gedächtniskirche der Protestation".
Na de in 1521 in Worms gehouden Rijksdag was het er in Duitsland bepaald niet rustiger op geworden. Luther, door de paus in de ban gedaan, kreeg op 25 mei 1521, nadat zijn vrijgeleide was afgelopen, ook de rijksban opgelegd (het Edict van Worms).
Velen waren het er niet mee eens, Luther bleek steeds meer volgelingen te krijgen. Dit kwam ook wel door de geschriften, die van hem verspreid werden. Door zijn gedwongen gevangenschap was hij volop in de gelegenheid te schrijven. Een onrustige periode brak voor Duitsland aan.
Naar de bisschoppen werd niet meer geluisterd. De jonge theologen hadden belangstelling voor de werken van Luther en van het Edict trok men zich weinig aan. In deze periode, waarin alles in beweging was, werd in Spiers op 1 mei 1526 een Rijksdag bijeen geroepen. Men dacht dat hier oplossingen gevonden konden worden voor de problemen die er waren. Dat is echter niet gelukt. Wat de Reformatie betreft is men tot een soort compromis gekomen.
Scheiding
Een nieuwe Rijksdag bleek nodig. Die werd eveneens gehouden in Spiers in 1529. Men wilde er alles aan doen om Duitsland weer op één lijn te krijgen. Het zou niet lukken, dat bleek al spoedig. Het is uiteindelijk op een scheiding uitgelopen.
De evangelischen konden niet akkoord gaan met de voorstellen die gedaan werden. Een tegenstuk van hen bleek de geboorteakte van het protestantisme te zijn. Dat stuk werd door zes vorsten en namens veertien steden ondertekend.
Vooral twee kerken in Spiers herinneren aan de Rijksdag van 1529. Allereerst de oudste van de twee, de Dreifaltigkeitskirche. Met de bouw begon men in 1701 op de plaats waar het gebouw gestaan moet hebben waar de Rijksdag werd gehouden.
Armoede
Uit armoede gebouwd, zo vertelde ons de predikant die we tijdens ons bezoek in de kerk aantroffen. Hij vertelde ons dat we op een historisch stukje grond stonden. „Hier viel voor het eerst de naam „protestanten", zo verzekerde hij ons.
Tijdens de twee wereldoorlogen is de kerk gespaard gebleven. Daarvoor mag men in Spiers erg dankbaar zijn. Bij het binnentreden krijgt men werkelijk iets moois te zien.
Prachtige schilderingen sieren het plafond en de zijkanten van de gaanderijen met allerlei Bijbelse voorstellingen. Het mooie is dat men naast een tafereel uit het Oude Testament een overeenstemmend tafereel uit het Nieuwe Testament schilderde. Verder een rijk versierd orgel en altaar en een heel aparte preekstoel. Bij de herdenking van tweehonderd jaar Reformatie in 1717 werd de kerk in gebruik genomen.
Toch vond men deze kerk in Spiers geen waardig aandenken ter herinnering aan 1529. Aanvankelijk waren er plannen om de kerk af te breken en op dezelfde plaats een nieuwe te bouwen. Dat is echter niet doorgegaan. Aan de rand van de stad bouwde men van 1893 tot 1904 de Gedächtniskirche.
Een kerk speciaal gebouwd ter herinnering aan het geboorteuur van de naam protestanten. Men is daar erg trots op en houdt niet op ons daar op te wijzen.
Reactie
De plannen tot de bouw van deze kerk zijn eigenlijk als een reactie te zien op de uitbreiding van de roomse Keizerdom van Spiers (ook een bijzonder fraai bouwwerk). De evangelischen wilden niet minder, er moest ook een protestantse kerk komen, die in schoonheid niet onder zou doen voor de Dom.
Het was financieel gezien niet zo'n beste tijd voor de protestanten in Duitsland. Men had namelijk ook al verplichtingen aangegaan voor de bouw van het Luthergedenkmonument in Worms. Uiteindelijk stelde keizer Wilhelm II, die het protestantisme toegedaan was, zich garant voor de kosten.
Men bouwde de kerk dus als een gedenkteken, het moest een belangrijke kerk worden, die betekenis zou krijgen voor de gehele christenheid. Aan een kerk voor het houden van diensten had men direct geen behoefte.
Dat blijkt ook vandaag wel. De dominee vertelde dat de kerk plaats biedt aan 1050 personen. Als er 's zondags tussen de honderd en honderd vijftig bezoekers zijn, mag hij echter blij wezen. Nu zijn er nog wel vijf protestantse kerken in Spiers met zeven predikanten, maar bij elkaar komen er tijdens de diensten op de zondagen nog geen duizend mensen in de 5 kerken. Desgevraagd zei de dominee: dat wil nu eenmaal niet meer in een stad als Spiers. In de dorpen is het wat beter, daar gaat nog zo'n 25 tot 30 procent naar de kerk. Een heel verschil met de tijd toen de Rijksdagen in Spiers werden gehouden en duizenden de godsdienstoefeningen bijwoonden.
Giften
Giften uit de gehele wereld hebben toe bijgedragen, dat deze bijzonder fraaie kerk gebouwd kon worden en zo goed afgewerkt. De wapens en de namen van de gevers zijn terug te vinden op de banken in de kerk.
Bij het betreden van de hal valt een hoge sokkel op van Zweeds graniet met daarop een standbeeld van Maarten Luther. Verder beelden van figuren die een rol speelden tijdens de Reformatie. Bij het binnengaan van het kerkgebouw wordt het oog getrokken door de mooie gebrandschilderde ramen.
Bijbelse taferelen uit het Oude en Nieuwe Testament, vensters die de doop en het heilig avondmaal uitbeelden, ramen met de figuren van Luther, Melanchtön, Zwingli en Calvijn, dat alles vinden we in de kerk. Men heeft geprobeerd alle facetten van het protestantisme in deze glazen uit te beelden. Op een voorbeeldige wijze is men hierin geslaagd. Het is een bijzonder mooi schouwspel, vooral als de zon schijnt, zoals wij dat troffen.
Zo herinnert deze kerk aan de Rijksdag van 1529 binnen de muren van Spiers gehouden. Ook in deze plaats tracht men de bezoekers naar deze kerk te lokken, dat brengt weer geld in het laatje. In een geschriftje dat in Spiers te verkrijgen is — het werd uitgegeven ter gelegenheid van de herdenking van 450 jaar Reformatie — staat te lezen: „Het protestantisme heeft geen grond om jubilea te vieren, wel om in zak en as boete te doen." Ook onze Duitse buren hebben genoeg problemen, de jeugd hebben ze niet meer in de hand en ook daar lopen de kerken 's zondags leeg.
Vragen te over! Men kan zich terecht afvragen wat er terecht gekomen is van het protesteren in 1529. Toen stond centraal: wat zegt het Woord. Een vraag waar men zich ook nu wel mee bezig mag houden: wat zegt Gods Woord over het doen en laten. Men kan nog zulke fraaie kerken bouwen als herinnering, als men niet meer heeft dan dit stenen gebouw, wat te vrezen is, dan draagt het werk waarvoor men nu meer dan vier eeuwen geleden in de bres stond, weinig vrucht meer.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 december 1982
Reformatorisch Dagblad | 16 Pagina's

Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 december 1982
Reformatorisch Dagblad | 16 Pagina's