„Lijden is verbonden met kern van christelijk geloof ”

De scriba van de Protestantse Kerk in Nederland waagde zich deze avond op literair terrein. Zijn lezing was de laatste in een serie van drie over christelijke klassiekers, een studium generale-programma dat Driestar educatief samen met het Christelijk Literair Overleg organiseerde.

Naar eigen zeggen had hij de roman ”Stilte” (1966) in de jaren tachtig „met rode oren” voor het eerst gelezen. „Het is een boek dat er ook wel inhakt. Op een aangrijpende manier wordt beschreven hoe Japanse christenen worden gemarteld en hoe in het begin van de 17e eeuw het christendom zo ongeveer werd uitgeroeid.”

Die thematiek verklaart zijn keus om het boek niet alleen als literair geïnteresseerde lezer, maar ook als gelovige en als theoloog te lezen en te bespreken.

De roman van Endo stelt ons volgens dr. Plaisier allereerst voor de vraag: heeft het lijden van de Japanse christenen in de 17e eeuw zin gehad? Zijn antwoord is duidelijk: de staat van de christenheid van vandaag kan niet de meetlat zijn waaraan we het verleden meten. „Het jaar 1600 staat even dicht bij het Koninkrijk van God als het jaar 2015. Dat er in 1600 een 300.000 bekeerlingen zijn geweest, is even verheugend als wanneer dat in 2015 zou zijn.”

Bovendien: „Altijd zullen er volgelingen van Christus zijn die het kruis dragen. Of dat zin heeft? De verbondenheid met Christus heeft zin, ook al onttrekt dat zich aan nuttigheid, doelgerichtheid en rationaliteit. De christelijke godsdienst is de enige waarin lijden voor het geloof niet een accident is, maar wezenlijk met het geloof zelf is verbonden.”

Wat niet wegneemt dat christenen er goed aan doen om ook hun eigen geschiedenis van geweld tegen het licht te houden: „Hoe het mogelijk is dat er wreedheden zijn begaan in Naam van Christus, Die niet sloeg maar Zich liet slaan en niet het zwaard greep, is en blijft misschien wel het meest pijnlijke raadsel van de kerkgeschiedenis.”

In het boek van Endo is God een lijdende God, Die zwijgt bij het lijden van Zijn kinderen. Bij dat Godsbeeld heeft dr. Plaisier een aantal vragen: „Hoe ontroerend ook, en hoe diep Endo hier ook peilt, kan God alleen de lijdende zijn? Is Hij aanwezig in Zijn afwezigheid? In de dood van het christelijk geloof? Welke troost geeft dit? Endo zal zeggen: het is de troost van een God in je pijn, maar is zo’n geloof leefbaar?”

Christus komt in het verhaal helemaal aan de kant van het medelijden staan: „een absoluut medelijden, dat de morele verantwoordelijkheid ten opzichte van God en Christus weg lijkt te nemen. De mens is helemaal slachtoffer en komt niet meer voor als dader.” Van schuld en oordeel is dan geen sprake meer, zodat het kruis nog slechts „een symbool is van medelijden en liefde ten opzichte van mensen die uiteindelijk zwak zijn, pijn hebben en niet beter kunnen.”

De hoofdpersoon van ”Stilte” is een afvallige priester, die zijn geloof verloochent om een einde te maken aan het lijden van de eenvoudige Japanse christenen. Is dat verraad? Volgens dr. Plaisier gaat het hier om „een geloofsdilemma waar oordelen niet passen.”

Zo roept de roman nog meer vragen op. Kan het zijn dat een volk in zijn algemeenheid niet ontvankelijk is voor het christelijk geloof? Is de vorm van dat geloof verschillend in verschillende culturen? Hoe ziet een Japans christendom eruit? Vragen die de spreker grotendeels overeind laat staan. Niettemin acht hij de roman ”Stilte” op zichzelf „een uiteindelijk toch geslaagd product van Japanse christelijke literatuur en spiritualiteit.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen