Messiaen op Hemelvaartsdag

Van Vliet is alweer bijna negentien jaar hoofdorganist van de St.-Joriskerk in Amersfoort, waar hij elke zondagochtend de dienst speelt. Lange tijd combineerde hij die functie met het spelen van de avonddiensten in de Michaëlskerk in Oudewater. Drie jaar geleden, toen Van Vliet 65 werd, is hij met Oudewater gestopt.

"Door de toenemende files werd het steeds moeilijker op tijd te zijn. Ik moest sluiproutes gaan rijden en ben zelfs een keer over de vluchtstrook bij Harmelen gegaan. Soms kwam ik een paar minuten voor de dienst binnenvallen."

Voordat Van Vliet de overstap naar Amersfoort maakte, was hij behalve in Oudewater ook organist van de Petruskerk in Woerden. De Joriskerk was voor hem een promotie. "Oudewater en Woerden hebben tweeklaviers orgels, de Joris heeft een drieklaviers. Ik kon mijn muzikale vleugels hier meer uitslaan."

Franck

Van Vliet deed 'intrede' in Amersfoort met drie concerten waar hij het complete orgeloeuvre van César Franck speelde. "In 1990 was het precies honderd jaar geleden dat Franck overleed." Hij bewaart goede herinneringen aan de concerten, hoewel de staat van het Naberorgel op dat moment slecht was. "Gelukkig is het vrij snel daarna grondig gerestaureerd door Flentrop."

Hoe kijkt Van Vliet tegen 'zijn' Naberorgel aan? "Het is met 38 stemmen niet geweldig groot, maar het biedt veel mogelijkheden. Het is bijzonder dat het instrument een aantal unieke registers bezit uit de 16e en de 17e eeuw. Bij inventief registreren is een breed repertoire, van barok tot hedendaags, mogelijk. Daarnaast beïnvloedt de akoestiek van de kerk de klank positief. Ook al speel ik er niet dagelijks op, het Naberorgel werkt inspirerend op mijn muzikale doen en denken. Ik ben ermee vergroeid geraakt."

Liedboek

In Amersfoort hoeft Van Vliet zondags alleen psalmen te begeleiden. "De wijkgemeente St.-Joriskerk heeft een Gereformeerde Bondssignatuur. In Woerden werd er ook uit het Liedboek gezongen en werkte er geregeld een kerkkoor mee aan de dienst. Ik vind het aardig dat ik dat meegemaakt heb. Bij sommige dingen in het Liedboek heb ik mijn vragen, maar het bevat ook veel mooie liederen."

Tijdens trouwdiensten in de Joriskerk komt Van Vliet wel met andere liederen dan de psalmen in aanraking. "Soms wordt er uit Opwekking gezongen. "Abba Vader" bijvoorbeeld. Ik wil daar niet negatief over doen. Je moet blij zijn als jonge mensen besluiten in de kerk te trouwen. Aan de andere kant maak ik me zorgen over het oprukken van allerlei vrije liederen in de eredienst. Je krijgt zo gauw een entertainmentachtige sfeer."

In het algemeen is Van Vliet "niet happig" op het spelen van trouwdiensten. "Ik heb al twee keer meegemaakt dat het bruidspaar mij vroeg: "Kost het orgelspelen nog wat?" Dat vind ik een beetje gÛnant."

Twee soorten

Van Vliet begint zondags een kwartier voor de dienst te spelen. "Ik speel twee soorten muziek: vrije orgelwerken en koraalbewerkingen. Geen al te concertante muziek, maar een van de kleinere preludia en fuga's van Bach moet kunnen. Ook mooi voor de dienst is een langzaam deel uit een Widorsymfonie of een stuk als de Melodia van Reger. Dat is sfeermakende muziek. Ik laat zo'n stuk het liefst aansluiten bij een psalm- of liedbewerking in dezelfde toonsoort."

Het kost Van Vliet weinig moeite elke zondag iets anders te spelen. "Er is repertoire te over en de Schepper heeft ons zo veel moois in de muziek gegeven. Ik denk aan het Adagio van Albinoni, dat prachtig past in de lijdenstijd. Of aan het laatste deel uit "L'Ascension" van Messiaen. Ik heb het v¾¾r de dienst op Hemelvaartsdag gespeeld. Het eindigt hoog en zacht. Heel symbolisch."

Als de Jorisorganist koraalgebonden muziek speelt, is het bij voorkeur van romantische snit. "Zwart, Asma, Willem Weijland, Cornelis de Wolf, dat zijn mijn componisten. Ik zal niet snel iets uit de bundels van de VOGG spelen, hoewel ik ze allemaal heb. Die muziek is mij vaak te droog."

Vacuüm

Als hoofdorganist maakt Van Vliet deel uit van de commissie die elk jaar twee zomerconcertseries in de Joriskerk organiseert: op dinsdagavond met professionals, op zaterdagmiddag met gevorderde amateurs. Zelf geeft hij nog zo'n dertig tot veertig orgelconcerten per jaar in het land. "Dat waren er vroeger meer: zestig tot zeventig. Het verschil is dat er nu meer goede en veelbelovende organisten zijn."

Na het overlijden van Feike Asma en Piet van Egmond werd Van Vliet gezien als degene die het muzikale vacuüm zou opvullen. Bescheiden: "Misschien is dat zo, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Klaas Jan Mulder meer in die leemte heeft voorzien."

Doorgeslagen

Wat vindt Van Vliet van de huidige orgelcultuur in Nederland? "Ik hoor nogal eens jonge organisten technisch virtuoos spelen, maar ik word er emotioneel niet door geraakt. We zijn een beetje doorgeslagen in onze uitvoeringspraktijk. Vroeger was de opvatting van de uitvoerende musicus belangrijker dan die van de componist. Asma speelde Bach op zijn manier en in de orkestwereld sprak men over de Vijfde van Mengelberg in plaats van de Vijfde van Beethoven. Tegenwoordig is de muziek van de componist heilig en doet de opvatting van de interpreet er niet toe. Ik heb daar weinig mee."

Regelmatig gaat Van Vliet naar Frankrijk om cd's op te nemen op Cavaillé-Collorgels. Hij is bezig de "Pièces dans différents styles" van Alexandre Guilmant vast te leggen. Met die componist wil Van Vliet ook iets speciaals doen in 2011, als hij vijftig jaar organist is en het honderd jaar geleden is dat Guilmant overleed. "Ik zou graag zijn duo's voor piano en harmonium opnemen." Andere wensen? "Opnamen maken in de Joris met muziek van Reger en Bastiaans. Wat mij verhindert? Gebrek aan tijd."

refdag.nl/spelenindestad om Herman van Vliet op zijn orgel in Amersfoort te beluisteren.

Dit is deel 7 in een serie over organisten in een grote stadskerk. Volgende week deel 8: Zwolle.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen