Church of Scotland slaags met secularisatie

De kerk broedt inmiddels op wegen om uit de impasse te komen. „We hebben een eigentijdse visie nodig", zegt prof. dr. D. W. D. Shaw uit St. Andrews, „een verandering van gezindheid, een nieuwe gerichtheid op Christus. Als er geen boetvaardigheid is, verliest het Evangelie haar functie. Als er geen verandering van gezindheid is, verliest de kerk haar kracht".

Shaw hield dit pleidooi op pinksterzondag in de Edinburghse St. George's West, tijdens een officiële plechtigheid ter gelegenheid van de viering van de Disruption (afscheiding) van 1843. St. George's vervulde toen een leidende rol, maar keerde in 1900 terug in de schoot van de Church of Scotland. Thans kenmerkt de gemeente zich als "open church". Haar evangelicale inslag heeft de gemeente naar eigen zeggen door de jaren heen behouden.

Shaw: „Het was 150 jaar geleden niet anders dan nu. Ik betwijfel of onze mensen toen meer geld hadden. Toch waren we in staat om kerken te bouwen. We deden dat niet alleen voor onszelf, maar we hielpen ook anderen. We hadden zelfs voldoende om een eigen college te beginnen en hier en daar zendingswerk op te zetten. Dat heeft ons in deze tijd van secularisatie en economische recessie wat te zeggen".

Impopulaire maatregelen, zoals het sluiten van kerkgebouwen, zijn volgens Shaw niet te voorkomen. „Misschien moeten we onze oude, platgetreden paden wel verlaten en nieuwe wegen inslaan om mensen, ouderen èn jongeren, te bereiken. We hebben visie nodig ten aanzien van de vorm van de eredienst, maar ook ten aanzien van het kerkgebouw sec".

Voorop staat voor hem dat de kerk van de twintigste eeuw zich moet manifesteren door „een open oog voor mede-christenen, maar ook een open oog voor de wereld". Het feit dat de Church of Scotland 90 procent van haar budget besteedt aan kerkgebouwen en predikantssalarissen strookt volgens hem niet met de bijbelse opdracht.

„Het is te gek, dat dat gebeurt. De kerk denkt eerst om zichzelf en dan pas om anderen. Het moet precies andersom. Ik weet wel, geld is niet het enige, het gaat om onze houding. Maar in een tijd van geestelijke en materiële crisis zijn zulke cijfers veelzeggend. Laat onze synode een voorbeeld nemen aan St. George's".

Vijftig bij vijftig

Shaw weet wat hij zegt. Zelf was hij van 1958-1963 predikant van deze gemeente. 50 procent van haar budget steekt de kerk in het beheer van kerkelijke goederen, de andere helft gaat naar overzees zendingswerk en sociaal-mis-sionaire activiteiten in en om Edinburgh.

Zes dagen per week („niet op zaterdag") staat de kerkdeur open om vluchtelingen, verslaafden, daklozen en asielzoekers de gelegenheid te geven tegen een schappelijke prijs een luch te gebruiken. Zeven dagen per week is er een "open" uur of gebed, elke woensdag een "open" preek, elke vrijdag een "open" avondmaal.

Ds. R. L. Glover, de huidige predikant van de gemeente: „St. George's West is niet een schip dat zinkt, maar een schip dat nieuwe dingen ontdekt. We weten wat we op onze reis zullen ontmoeten, maar we varen verder, hoe dan ook". Of hij voor die vaartocht een routebeschrijving heeft? „Het hoe en wat staat niet in de Bijbel. Maar dat het moet, staat er wel".

Vergrijzing

Het voornaamste motief tot de oprichting van de zogenoemde "open church" was volgens Glover „gehoorzaamheid aan Gods roeping". Midden jaren tachtig begon de gemeente ermee. Hulppredikante ds. Anne T. Logan, thans predikante van Stockbridge Parish Church, was destijds de drijvende kracht.

De verandering van karakter werd mede ingegeven door de enorme vergrijzing van de gemeente. Momenteel telt de kerk 460 leden. Het merendeel is ouder dan 50 jaar. Een minderheid (100 tot 150) bezoekt de eredienst. Toch ziet de gemeente kans om het sociaal-missionaire werk met vrijwilligers staande te houden.

Churchmanager Alan Mackinlay, een grijzende ouderling die sinds het vertrek van mevrouw ds. Anne T. Logan de supervisie over het sociaal-missionaire werk heeft, schrijft een en ander toe aan de bezielende invloed van „een kleine, harde kern gelovigen". Maar er is meer. Ook niet-christenen zetten zich in St. George's West in voor hun noodlijdende medemens.

Om het giftgedrag zo goed mogelijk te coördineren, riep de kerk een officiële Stichting in het leven. "The Friends of St. George's West" wil bruggen bouwen tussen mensen die het sociaal-missionaire werk van de gemeente zien als „voortgaand en zichtbaar teken van Gods aanwezigheid" in de binnenstad van Edinburgh.

Er zijn volgens Mackinlay zakenmensen bij die nooit een voet in de kerk zetten, maar ook anderen bij wie de interesse voor de kerk juist ontwaakt. „Onze opvangfunctie oogst waardering. Dit werk geeft onze principes handen en voeten. Het laat zien dat de Bijbel leeft, dat Gods Woord indaalt in de samenleving".

„Wil je overleven, dan zul je nieuwe methodes moeten bedenken. Vroeger zat de kerk hier mudvol. Toen hadden we nog predikers van naam. De interesse voor de prediking is echter gedaald. De hoorders komen niet langer naar ons toe. Dat betekent dat wij die mensen zelf zullen moeten opzoeken".

Overlevingsstrategie

Met haar overlevingsstrategie is St. George's West inmiddels een paar communicanten rijker. ,,Het gaat ook niet om cijfers, het gaat om de geest", benadrukt ds. Glover. ,,Als ik hier door-de-weeks preek, staan de deuren van de kerk open naar de hal, en van de hal naar de straat. Of ze willen of niet, de mensen die de lunch gebruiken luisteren mee. Zelfs voorbijgangers houden de pas in".

Van een breuk met de Woord-traditie uit vroeger eeuwen is volgens ds. Glover geen sprake. De band met het verleden wordt deze weken bewaard door een kleine expositie over de ontwikkelingen in het afscheidingsjaar 1843. Het aantal bezoekers valt tegen. Alleen gemeenteleden met een afscheidingsverleden lijken in het materiaal geïnteresseerd.

Dat zelfde geldt voor de herdenkingsprocessie van de voormalige St. George Parish Church naar St. George's West, op pinksterzondag. Een groep van 25, vooral oudere, gemeenteleden liep daarvoor een kwartier lang vaandeldragend ("Om de kroonrechten van de Verlosser, 1843-1993") door de binnenstad. Hulppredikante Anne Logan voorop.

Holyrood Abbey

Vier straten verderop gaan dergelijke festiviteiten ongemerkt aan het gemeenteleven voorbij. De "free church"-traditie is Holyrood Abbey vreemd. Ds. James Philip, tot voor kort één van de weinige evangelicalen in de Church of Scotland, leidt deze stadskerk al jaren op dezelfde wijze. Alleen in de populatie treedt af en toe een wijziging op.

400 leden telt zijn gemeente. Ouderen zijn in de minderheid. Verder zijn er opmerkelijk veel studenten en buitenlandse gasten. De gemeenteband is volgens ds. Philip mede zo sterk door de enorme concentratie op overzees zendingswerk. 40 zendelingen vonden in de laatste 30 jaar hun weg van Holyrood Abbey naar andere delen van de wereld. Twintig van hen zijn momenteel in actieve dienst.

Geen "prayer-meeting" (dienst van gebed) gaat voorbij of Holyrood Abbey confronteert zichzelf met de zending. Het wekelijks verschijnend huisorgaan "Home news" vroeg vorige week aandacht voor Eleanor Robertson op het Operatie Mobilisatieschip Logos. Ook attendeerde de nieuwsbrief op Willie Black in Seoel, Margaret Salmond in Oezbekistan en Julia Thom in Zambia.

Speciale aandacht kreeg de nood van christenen in Bosnië. Daarmee gaf de gemeente gehoor aan de oproep van oud-moderator Hugh Wylie. Hij vroeg de synode om een "uur van gebed" voor Bosnische vluchtelingen. In zijn verzoek sprak hij over „etnische zuiveringen", die roepen om actieve inzet in de strijd voor vrede en gerechtigheid.

Een schandaal

Vier, vijf keer wordt op de prayermeeting gebeden om „Gods interventie". Ook smeken gemeenteleden Gods ingrijpen af voor een predikant die veel te verduren heeft van zijn kerkeraad. „Die man preekt Gods Woord, maar ze denken dat ze het beter weten dan hij. Het is een schandaal zoals ze zich gedragen", licht ds. Philip vooraf toe.

De samenkomst duurt bijna twee uur. Nauwkeurig houdt de predikant bij of alle gebedspunten aandacht kregen. Iedereen doet mee, vrouwen en mannen, ouderen en ook jongeren. Af en toe klinkt vanachter de tafel van de voorganger een instemmend "yes", gevolgd door een "yes" of "amen" van gemeenteleden.

Anders dan de "middle- and upperclass" van St. George's West heeft iedere bezoeker zich gehuld in gemakkelijke kleding. De samenkomst lijkt als twee druppels water op een willekeurige bijeenkomst van evangelie-gemeenten in Nederland. De boekentafel vermeldt titels van evangelicalen uit alle delen van de wereld. Bovenop ligt een boekje van ds. George M. Philip, een broer van de voorganger.

Dat dat kan, hè?

"Freedom trough obedience" (vrijheid door gehoorzaamheid), heet de publikatie, en actuele verklaring en toepassing van de Tien Geboden. Of ik die evangelische inslag vreemd vind? Ds. Philip: „Dat dat kan, hè, in de Church of Scotland? Toen ik hier kwam, was ik van de zestien predikanten in Edinburgh de enige evangelicaal. Nu deelt een kwart van hen mijn gevoelen. En niet alleen hier. In heel Schotland zijn er nog zo'n 300".

Critici buiten zijn kerk noemen deze aantallen „zwaar overtrokken", maar ds. Philip meent wat hij zegt. „We komen regelmatig bij elkaar. Niet als een soort pressiegroep. Dat niet. Maar wel als een platform voor de uitwisseling van ideëen". Eén keer per jaar houdt de groep een tweedaagse landelijke conferentie, verder zijn er tal van regionale bijeenkomsten.

Van samenwerking tussen deze evangelicale beweging en andere - meer belijdende - kerken, zoals de Free Church of Schotland, is volgens ds. Philip geen sprake. ,,Daarvoor groeiden onze kerken teveel uit elkaar". In de Church of Scotland is volgens hem goed uit te houden. Het feit dat de wijzers van zijn kerk op synodaal vlak harder lopen dan zijn evangelicale klok aangeeft, neemt hij op de koop toe.

,,Je doelt natuurlijk op die samenwerking met Rome. En op die commotie op de generale synode of Christus nu wel of niet de enige Middelaar tussen God en mensen is. Ik ben het daarin lang niet in alles met mijn collega's eens. Voor mij geen paus en geen hiërarchisch instituut. Maar roomsen en protestanten hebben elkaar wel weer gevonden. Dat is onmiskenbaar".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen