Geen slechte, maar een lege tijd

Hoe kenmerkt zich de huidige cultuur?
“Dit is geen slechte, boze tijd zoals sommigen beweren. Nee, we wonen in een vrij land met een stabiele rechtsstaat, een goede gezondheidszorg en een overvloed aan voedsel en goederen. Als je dat vergelijkt met 150 jaar geleden, leven we bijna in paradijselijke omstandigheden. Zo’n anderhalve eeuw geleden woonden er vijf miljoen mensen in Nederland, waarvan de helft ver onder de armoedegrens. Dat was pas echt een barre tijd, waar we ons niets meer bij voor kunnen stellen.
Maar deze tijd heeft één levensgroot probleem: de welvaart brengt ons niet dichter bij God. Voor veel Nederlanders geldt wat de filosoof Nietzsche in 1886 schreef: ‘God is dood’. We hebben God niet meer nodig en leven in een lege cultuur die niet meer verankerd is in God en Goddelijk gezag. We hebben geen fundament meer en zijn zelf het middelpunt geworden van ons leven. God en godsdienst zijn geen factor meer die van belang is voor ons maatschappelijk leven. Op dit moment worden er per jaar 200.000 kinderen geboren. Driekwart van hen wordt niet meer gedoopt. Tachtig procent van de Nederlanders gaat niet meer naar de kerk en weet niet meer wat Pasen en Pinksteren inhoudt. Prof. dr. H. Berkhof omschreef het begrip ‘secularisatie’ in dit opzicht treffend: de aardse werkelijkheid wordt steeds belangrijker; de hemelse werkelijkheid wordt steeds vager.”

Is er dan niemand meer op zoek naar zingeving?
“Veel mensen zijn nog wel op zoek naar zingeving, maar niet naar de God van zingeving. Met name in ziekenhuizen merk je dat mensen op zoek zijn naar de zin van hun bestaan. Ik heb daar nog maar weinig atheïsten ontmoet. Maar we moeten ons niet vergissen: de zoektocht naar zingeving is vergelijkbaar met een bezoek aan de dierentuin; zoals wij een dagje naar de dierentuin gaan met onze kinderen en belangstelling hebben voor de dieren, zo hebben veel mensen belangstelling voor religie.
Echter, zingeving als een allesomvattende absolute waarheidsclaim staat haaks op het moderne levensgevoel. Eén absolute waarheid die gezag heeft over ons leven past niet bij het grote belang dat we hechten aan vrijheid, individualiteit, zelfbeschikking en autonomie.”

Hoe is secularisatie ontstaan?
“In de eerste plaats heeft de moderne wetenschap eraan bijgedragen dat God uit ons denken is verdwenen. De wetenschap heeft ons namelijk geholpen om alles beter te verklaren en begrijpen. Doordat we steeds meer kunnen verklaren, is God als Bestuurder van ons leven op de achtergrond geraakt.
Daarnaast heeft het individualisme ons losgeweekt van God. Charles Taylor, een bekende filosoof, schrijft hierover: ‘We zijn uitgepeld uit een groepsverband en deze autonomie zorgt ervoor dat mensen zelf ‘god’ worden. De welvaart heeft een grote mate van materialisme en genotszucht met zich meegebracht. Deze ontwikkelingen sluiten naadloos aan bij wat een mens ten diepste is: een vijand van God en zoeker van zichzelf.”

Hoe beïnvloedt de secularisatie de kerk?
“Secularisatie komt onder andere sterk tot uiting in materialisme, gaan voor aardse dingen en tijdelijke goederen. Geld en goed dus. Materialisme is een zorgelijke ontwikkeling die de kerk van binnenuit uitholt. Ook kerkmensen hebben een grote zucht naar goederen. We kopen geen nieuwe kleding omdat onze oude kleding versleten is, maar omdat we zin hebben om er een keertje anders uit te zien. Met het grootste gemak schaffen we allerlei leuke hebbedingetjes aan, zoals de nieuwste iPhone. Mooie kerkgebouwen schieten als paddenstoelen uit de grond. We praten makkelijker over onze vakanties en auto’s dan over de preek en de Bijbel. Het is kennelijk mogelijk om christen te zijn zonder God.
We hebben het geld, dus moet het ook worden uitgegeven. Het materialisme sluit aan bij onze verdorven menselijke natuur. Kleding, hoeden, grote huizen, auto’s en verre vakanties zijn allemaal statussymbolen waar we onze identiteit aan ontlenen.
Hoewel aardse zegeningen soms kunnen samenhangen met Gods zegen, zien we in de Bijbel waar rijkdom mensen brengt. De Heere Jezus heeft drie waarschuwende voorbeelden gegeven: de rijke dwaas, de rijke man en de rijke jongeling.
Ook voor kinderen van God kan rijkdom een verzoeking worden. Salomo was rijk, maar dit bracht hem niet dichter bij God; zijn vele vrouwen waren een teken van rijkdom, maar leiden hem van God af.
David viel in een periode van rust en rijkdom in zonde met Bathseba. De Bijbel zegt niet voor niets: Die rijk willen worden vallen in velerlei verzoeking. Paulus zegt in het Nieuwe Testament: indien wij voedsel en deksel hebben, laten we hiermee vergenoegd zijn.
Trouwens: zijn we ook nog bereid om vanuit onze overvloed te delen met anderen, wie dat ook is?”

Welke andere ontwikkelingen bedreigen de kerk?
“Een ander kenmerk van deze tijd is het groepsdenken. We richten ons op onze eigen groep, ons eigen clubje en het algemene belang is secundair aan het groepsbelang. Dit zie je ook terug in de kerk. We voelen ons plezierig in ons eigen groepje. Je ziet het ook heel sterk in het jeugdwerk. Jongeren functioneren graag in hun eigen ‘peergroup’, vaak ten koste van de gewone verenigingen. Door dit groepsdenken raakt het zicht op Gods wereldwijde kerk en op het geheel van de gemeente verloren. Iemand als dr. H. Bavinck waarschuwde daar in 1888 al heel nadrukkelijk voor.
Deze ontwikkeling hangt samen met het individualisme: we denken niet meer vanuit de verbanden waar God ons in geplaatst heeft – gezin, familie en kerk – maar we zoeken onze eigen verbanden.
Daarnaast leven we sterk in de ‘ik denk’- en ‘ik vind’-cultuur. Meningen en beslissingen laten we sterk afhangen van ons gevoel; als ik me ergens goed bij voel, is het ook goed. Dit heeft ook invloed op de kerk; gevoelens komen los te staan van Gods Woord. Ds. G.H. Kersten zei al: ‘We moeten oppassen dat bevindingen los komen te staan van de Schrift en op zichzelf staande ervaringen worden.’
De ‘ik vind’- en ‘ik denk’-cultuur zorgt er ook voor dat we een dominee zoeken die bij ons past. We gaan niet meer naar de kerk voor Gods Woord, maar voor de dominee. Dat staat haaks op het Bijbelse gedachtegoed (Heidelbergse Catechismus, zondag 38).
Een andere ontwikkeling is de enorme drukte die we allemaal aan alle kanten ervaren; onze agenda’s worden steeds voller en voor bidden en meditatie is weinig tot geen tijd meer over. De eeuwigheid raakt steeds verder weg.
Ten slotte is er de polarisatie van de samenleving die ook invloed heeft op de kerk. We delen mensen op in vakjes. Tussen deze groepen is wantrouwen ontstaan en men trekt elkaars integriteit in twijfel. De invloed hiervan zie je bijvoorbeeld in het ter discussie stellen van de kwaliteit van dominees: ‘Dat is een goede, en dat is een slechte dominee’.”

Ziet u de toekomst somber in?
“Ik ben zeker niet zonder hoop! Er is hoop in Gods Woord en Zijn Beloften. William Carey had tien jaar gepreekt in India, zonder dat hij enige vrucht zag. Toch mocht hij zeggen: ‘Ik heb hoop, omdat Gods beloften waar zijn’. Christus is een eeuwig Koning die niet zonder onderdanen zijn kan, aldus onze belijdenis. Hij heeft gezegd dat het Woord niet ledig tot Hem zal wederkeren.
Hij is een Waarmaker van Zijn Woord. Zo ontmoet ik nog regelmatig jongeren en ouderen die door de Heere zijn stilgezet. Ook zijn er gelukkig nog veel jongeren die in de week en ’s zondags naar de kerk gaan en met veel belangstelling naar de preek luisteren en belijdenis doen. Er worden nog kinderen geboren; een opdracht van God met een belofte: uit het nageslacht wil de Heere Zijn Koninkrijk bouwen. De Heere gaat door met Zijn werk!”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen