Kasteel Nederhemert zeker 670 jaar oud

De inwoners kunnen elkaar bereiken via de zogenaamde Eilandse dijk en met een pontveer. Oorspronkelijk werd het dorp Nederhemert Hemert genoemd. Deze naam kwam ook voor onder de variaties Hamatitda en Hamatita, zo genoemd in 814. In 1200 werd het dorp Hemerze genoemd. Ruim 130 jaar later sprak men van Uuthemert. Uit de historie is bekend dat in 1601 te Nederhemert Floris I werd vermoord. Hij lag onder een boom uit te rusten van een overwinning op de Brunswijkse raarktgraven van Friesland en de met hen verbonden bisschoppen van Luik en Utrecht. Floris I werd vermoord door een zogenaamde leenman van de Utrechtse bisschop. Aan het einde van de 15e eeuw had het dorp Nederhemert veel te lijden door de strijd die woedde tussen Gelre en Maximiliaan van Oostenrijk. In 1479 deden de Bossenaars, strijdend aan de zijde van de Bour' gondische partij, een inval te Nederhemert „en vomden daer een groot deel huysen en die molen en een rosmolen". In hetzelfde jaar werd de aanval herhaald. Het kasteel van Nederhemert werd in brand gestoken en het dorp werd voor een groot deel verwoest. Een geschiedschrijver daarover: „en sceynden die kerk ende cramen en de bomden oick vele hopstacken en namen oick vele perden en koyen en bedden ende voirt al den huysraet die tot Hemert was". In het jaar 1480 doorgroeven de Bossenaars een stuk land dat bij het kasteel lag zodat de Maas sedert die tijd het dorp doormidden deelt.

Kapel

Waarschijnlijk is de kerk van Nederhemert- Noord (Ned. Herv.) vroeger een kapel geweest. Vermoedelijk is dat gebouw in 1474 aan de heilige Gregorius gewijd als kapel van de parochiekerk te Nederhemert Zuid. Reeds in 1430 komt het bestaan van deze parochiekerk in oude boeken voor. Na de verwoesting van deze kapel werd in 1685 op die plaats het Hervormde kerkgebouw neergezet. Het deed tevens dienst als school. Toen de kerk te klein werd hebben graaf Van Lynden en zijn vrouw „den weg geopend tot den opbouw eener nieuwe kerk, door een aanmerkelijke gift; en dit vóorbeeldt door de Ingelanden gevolgd zijnde, en daar toe verschelde liefdadige Christenen, zo wel als openlijke Kerk-Vergaderingen door milde geschenken mede gewerkt hebbende, is men tot den werkelijken opbouw voortgegaan; welke onder de directie en het opzicht van de heeren C van Ommeren Rigter enz. enz. dezer Heerlijkheid, en Wabaven van Ommeren, deszelfs oudsten zoon (die deze moeite genereuselijk, gratis op zig genomen hadde) op eene zeer voldoende wijze voltooid is".

Molen

Op de Maasdijk (aan de zogenaamde stille Maas) staat de oude korenmolen waar vroeger graan tot meel werd gemalen. In de voet ervan ia een geverfde steen met een wapen erop bevestigd. Het bestaat uit twee ovale schilden, gedekt door een koningskroon en rechts gehouden door een wolf; links door een windhond. De blazoenen van de schilden waren blijkbaar die van Vittinghoff en van Van Lynden.

Kasteel

Van het nu tot een ruïne verworden kasteel van Nederhemert wordt voor het eerst melding gemaakt in het jaar 1310. Op 27 juli van dat jaar was het Jan van Hemert die zijn burcht te Hemert met de voorburcht en verder toebehoren opdroeg aan hertog Reinout van Gelre.

Op 1 januari 1332 beloofde Arnold van Hemert de burcht voor Reinout te zullen bewaren en aan hem over te geven. Daarop beleende Reinout in 1361 ,,Peter van Hemert ridder, met die borch en dat huys tot Hemart mitten voorburcht vesten en graven ten Zutphensche recht, te verheergewaden met een pond goed geld". Na de dood van ridder Joost van Hemert (in 1500) vergunde hertog Karel van Gelre, dat de voogdij over de nagelaten dochter Heilwich zou worden gevoerd door de weduwe Anna van Vlodorp onder voorwaarde dat zij jaarlijks rekening en verantwoording zou doen voor „de geordineerde Raden, frunden en maeghen daartoe geroepen". Op last van de hertog hield inmiddels Gijsbert van Hemert het kasteel bezet. Toen echter Anna van Vlodorp zonder voorkennis van hertog Karel hertrouwd was met Johan Scheffert van Merode en na de dood van Gijsbert van Hemert het slot in bezit nam, onthief de hertog haar van de voogdij over haar dochter Helwich en verklaarde de heerlijkheid en het kasteel aan hem vervallen. Helwich huwde met Lubbert Torek van Sinderen, die daarop in 1516 door Jacob graaf van Hoorne, heer van Altena, werd beleend met het dorp Hemert.

Verkocht

Hemert was toen leenroerig aan Altena. Tot het jaar 1655 bleef nu het slot het geslacht van Torek. Door Maria Torek, die eerst met Rtger van Randwijck en later met Wilhelm Thomas Quadt huwde, kwam de heerlijkheid in dat jaar aan het geslacht Quadt. Onder Johan Frederik Quadt van Wickeraet, in 1683 beleend met het dorp en de heerlijkheid, werden de bezittingen verkocht. Op 21 mei 1695 verklaarde Wendelina de With, weduwe van Abraham Verhagen „dat zij de heerlijkheid Neder Hemert wegens daarop geleende penningen genoodzaakt was dezelve in te koopen", waarop de Staten van Holland en Westfriesland haar beleenden met dorp enheerlijkheid en met een zogenaamde rijswaart: de Scuijnenwaert. Op 14 augustus 1697 beleenden dezelfde Staten „Otto Frederik van Vittinghoff gen. Schell, heer van Groenewalt en Beekhof, kolonel van een regiment cavalerie ten dienste der Vereenigde Nederlanden oud 50 jaar, wonende te Nimwegen met de heerlijkheid van Hemert, dat dorp en hoogen en lagen gerechten, in diepen en droogen in allen sijnen aenwerpen en een Rijswaert, genaamd Schuijnenwaert". Deze bezittingen had hij gekocht van Wendelina de With voor achtduizend gulden. Stehania Anna Amarantia van Vittinghoff, dochter van Otto Frederik huwde 13 januari 1715 met Adriaan baron van Lynden. Deze werd in 1726 door de stadhouder der lenen van Gelre beleend met „het huis te Hemert met toebehoren." Zijn vrouw werd in 1727 door de Staten van Holland en West-Friesland beleend met de heerlijkheid en het dorp. Hun zoon,.Otto Frederik, graaf van Lynden verkreeg Hemert na de dood van zijn moeder en adopteerde als zijn dochter Otteline Frederica van Reede, die zijn erfgename werd en huwde met Willem Gustaaf Frederik, graaf van Bentinck, heer van Rhoon.

De uit dit huwelijk geboren dochter Ottoline Louisa, trouwde in 1814 met Karel baron van Nagell (1868) en liet bij haar overlijden (enkele weken na haar man) de heerlijkheid na aan haar zoon Anne Jan Harmen Maurits Adriaan, baron van Nagell. Zoon Anne huwde op 10 december 1851 met Elisabeth Anne Gerbardine van Kretschmar en stierf op 31 augustus 1880. Hij liet de heerlijkheid na aan zijn vrouw. In de loop van de jaren is het kasteel vele malen verbouwd, voornamelijk in de jaren 1870-1880. Na de dood van Barones van NageU erfde Baron van Wassenaer de heerlijkheid. Zijn zoon Baron J. van Wassenaar bewoonde het kasteel van Nederhemert tot de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog is de heerlijkheid verwoest. De ruïne is al enkele jaren niet meer te bezichtigen wegens grote bouwvalligheid. Het kasteel ia nu eigendom van de Stichting Vrienden Gelderse kastelen. Men hoopt, dat er te zijner tijd weer tot opbouw van het historische pand kan worden overgegaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen