Argentinië en de strijd tegen schenden mensenrechten

Bijna tegelijkertijd verdwijnen er twee namen uit het Argentijnse politieke leven, die jarenlang het gezicht daarvan bepaald hebben. Het zijn It.gen. Jorge Rafael Videla en de derde vrouw van de in 1974 overleden dictator Peron, Maria Estelba Martinez de Peron. De eerste zal op 29 maart het voorzitterschap van de drie man sterke Junta overgeven aan zijn opvolger, weer een It.-generaal, Roberto Viola. De laatste werd, nadat ze in maart 1976 werd gearresteerd, vorige week door het Argentijnse Hooggerechtshof veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf en een boete van bijna vier miljoen gulden. Wanneer ze op 24 juni 1981 tweederde van haar straf heeft uitgezeten, kan ze gratie vragen. Of ze dat ooit aan een „volksvijandige regering", zoals zij de Junta noemt, zal doen, is een tweede.

De presidentswisseling en de ontvangst van Reagan in het Witte Huis van de opvolger van Videla, heeft ook in ons land weer plotseling de aandacht op Argentinië gericht. Van der Klaauw zond naar aanleiding daarvan een brief aan de Tweede Kamer waarin de regering haar huidige visie op Argentinië summier weergeeft.

Duister

Argentinië komt er daarin opnieuw niet zo best af. Het blijft een land waarin, zo stelt men dat, de mensenrechten op grote schaal worden geschonden. Sedert 1976, het jaar waarin de Junta de gewezen nachtclubzangeres Peron wegjoeg en haar in haar flat interneerde, zijn er naar schatting een zesduizend mensen verdwenen. Leven ze nog, of zijn ze dood, niemand kan het met zekerheid vertellen. Zelfs de Junta beweert het niet te weten. Velen hunner verdwenen spoorloos, nadat ze na een weken of maanden durende gevangenschap werden vrijgelaten.

De strijd tegen terreur en de strijd tegen de schending van de mensenrechten behoren eigenlijk in eikaars verlengde te liggen. Het is schijnbaar in Argentinië niet gelukt. Want werd de strijd tegen de terreur gewonnen, de verhalen die vooral in Europa over de verdwenen gevangenen de ronde doen maken duidelijk dat het schenden van de mensenrechten nog geen historie geworden is.

Toch bestaat er gerede twijfel of dit alleen aan de Junta moet worden toegeschreven. Niet minder moet dit het geval zijn door het nog steeds in het verborgen aanwezig zijn van guerrillagroeperingen, zowel uiterst links, als uiterst rechts.

Pion Peron

Peron, die in Italië het fascisme bestudeerd had, slaagde erin om tot driemaal toe president te worden. Wanneer hij in 1974 sterft, zal zijn derde vrouw, Maria Estela Martinez hem opvolgen. Ze was daarvoor totaal ongeschikt. Maar de invloed van haar vroegere werkgever in de nachtclub in Panama bleef, mr. Lopez Rega klom onder haar regering zelfs op tot minister van CRM, om een Nederlands begrip te gebruiken, en werd daarbij haar particuliere secretaris.

Maar de invloed van deze man, die ook secretaris was van een ultra-rechtse driemaal A beweging (Argentijnse Anti-communistische Alliantie) was zo desastreus, dat het leger hem dwong te vertrekken. Mevrouw Peron benoemde hem tot haar speciale gezant voor Europa, een functie die hij in feite nog beweert te vervullen. Hij vestigde zich in Madrid, waar hij tegelijkertijd het daar liggende vermogen van Peron beheerde.

In 1976 greep het leger in. De 26 miljoen Argentijnen, waarvan driekwart in de steden woont, kwamen in de greep van elkaar bitter bevechtende uiterst linkse en uiterst rechtse guerrilla's. Duizenden lieten het leven. De door Peron zorgvuldig opgebouwde vakbonden organiseerden tegen de slachtingen staking na staking. De economie kwam bijna tot stilstand. Ten tijde van de machtsovername door de Junta was de inflatie 920 procent!

Verwachting

De strijd tegen de inflatie won de Junta, ze is nu beneden de 100 procent gekomen en daalt nog steeds, de strijd tegen het schenden van de mensenrechten is nog niet beslist. Van Viola mag worden verwacht, dat hij deze strijd echter voortbordurend op de basis die zijn voorganger Videla heeft gelegd, weet te winnen. Daarin heeft hij, hoe paradoxaal dit ook in progressieve oren klinken mag, Reagan aan zijn zijde.

De terreur die Argentinië bijna in de afgrond bracht, was oorspronkelijk georganiseerd door de Montoneros, een rechtse, anti-joodse organisatie. Ze is door de harde hand van de Junta zo gedecimeerd, dat ze zich in 1975 samenvoegde met het marxistische Revolutionaire Volksleger. De strijd ging daarna tussen dit wonderlijke samenraapsel en de eerder genoemde drie A's terroristen voort.

Apparaat

Nu de strijd tegen het terrorisme bijna gestreden schijnt te zijn, valt de aandacht op de harde hand van leger en politie, die in de jaren durende strijd gedwongen waren hard op te treden. Folteringen en mishandelingen behoorden daarbij tot de orde van de dag.

Voor Viola is daar nu het probleem, hoe dit apparaat, nu normalere tijden terugkeren, in de hand te houden. Daarbij komt de merkwaardige Argentijnse mentaliteit, die anders dan dat in Noord-Ierland het geval is, sterk individueel is ingesteld. Wanneer geen vrienden of familie bij de terreur betrokken zijn, wendt men zich af in de hoop, dat men er buiten blijven kan. Dat gebrek aan publieke belangstelling helpt de terrorist en hindert het gezag in de vorm van leger en politie. Het veroorzaakt daardoor overmatig harde reacties.

De onderkoelde betrekkingen tussen Carter en Videla brachten Argentinië in een isolement. Het ontworstelde zich daaraan door het graan-embargo tegen de Sovjet-Unie te ontduiken en de relaties met de Sovjet-Unie sterk uit te breiden. Ook op het omstreden gebied van de kernenergie. Dat kwam zover, dat het tekort op de handelsbalans met Amerika ruim gedekt werd met het overschot op de handel met de Sovjet-Unie.

Averechts

Zo verloor Carter de greep op de Junta en kwam van zijn strijd tegen het schenden van de mensenrechten niets terecht. Reagan neemt nu de draad met Videla's opvolger Viola weer op. Hij wil het verbod op de uitvoer van Amerikaanse wapens naar Argentinië, door Carter in 1978 ingesteld, weer opheffen. Naar in Amerikaanse Congreskringen verluidt, heeft Viola daarbij verschillende toezeggingen gedaan om een einde te maken aan het schenden van de mensenrechten door zijn veiligheidsapparaat.

Maar ooic Viola, de „man achter de troon", zal daarbij zeker niet zover gaan, dat de terreur weer opnieuw een kans krijgt. Daar behoeven we niet op te rekenen. In dat geval blijven degenen, die nu zoek zijn, „voor altijd afwezig", zoals hij onlangs zei.

Carter heeft met de wijze waarop hij het schenden van de mensenrechten te lijf ging, nergens succes behaald. Reagan bindt deze strijd aan door het terrorisme aan te vatten. In Argentinië zal blijken of het werkt.

J. BLEES

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen