Historische hoeve Wiltenburg geeft slechts langzaam geheimen over verleden prijs

Een aantal historische gegevens over het verleden van Wiltenburg is opgespoord door amateur-historici. Daarnaast is deze plaats ook de inzet geworden van theorieën over een middeleeuwse versterkingsgordel op.de grens tussen het graafschap Holland en het Sticht. Naast de kern van duidelijke gegevens hangt er dus nóg iets van een geheimzinnige Waas rond Wiltenburgs verleden. Eerst iets over de vaststaande gegevens.

Het is bekend dat de hofstad Wiltenburg al eeuwen oud is en dat het in het verre verleden eigendom is geweest van het adellijke geslacht van Montfoort. In 1661 gaat Wiltenburg met toestemming van de burggraaf van Montfoort over in handen van Johan de Vrije uit Gouda. Het bestond toen niet alleen uit een boerderij, maar ook uit een patricisch herenhuis. Ruim een eeuw later is Wiltenburg het eigendom van Samuel van Velthuizen uit Leiden.

Een dochter van Samuel van Velthuizen was getrouwd met mr. Jan Cordelois, die omstreeks 1760 het herenhuis, de boerderij en de bijbehorende bezittingen en rechten overnam van zijn schoonvader. Jan Cordelois, die in 1778 burgemeester werd van Rotterdam, tooide zich in die jaren mbt de titel "Vrijheer van Wiltenburg". Het wapen van Wiltenburg nam hij zelfs op in zijn eigen familiewapen. Na zijn dood werd Wiltenburg in 1797 verkocht aan E. Rijkaart. Rijkaart liet in 1818 het herenhuis slopen en verbouwde en vergrootte de boerderij. Waarschijnlijk heeft hij toen het wapenschild met de Latijnse tekst, dat afkomstig was van het gesloopte herenhuis, laten plaatsen op het toen al bestaande inrijhek.

Wapenschild,

Op deze plaats hangt het wapenschild nog steeds. De kern van het bord wordt gevormd door het wapen: een zilveren lelie op een rood veld. Aan weerszijden van het wapen zijn twee leeuwenfiguren aangebracht. Aan de bovenzijde rust op het wapen een afbeelding van • een gravenkroon. Eronder zijn achtereenvolgens de Latijnse tekst "Quam Parva Nulli Cedo" en de naam Wiltenburg zichtbaar.

Dat Wiltenburg meer is geweest dan een herenhuis, een boerderij met wat landerijen, blijkt wel uit de rechten die het in het verleden bezat. Deze hofstad beschikte vroeger over uitgebreide heerlijke rechten. Een zo'n recht was bij voorbeeld het uitoefenen 'van het halsrecht, wat betekende dat er doodvonissen voltrokken mochten worden. 
Het is bekend dat de boerderij voor zijn laatste verbouwing in 1960 beschikte over getraliede vensters, die wijzen op een bewaarplaats voor gevangenen. In het verleden moet er bij de boerderij zelfs een galgenveld met een opgestelde galg zijn geweest.

De Voirburch

Er zijn ook (amateur-)historici die nog verder duiken in het verleden van Wiltenburg en van mening zijn dat Wiltenburg in de Middeleeuwen de plaats is geweest van een kasteel. Van Tol wijst in zijn boek over Reeuwijk op een passage in een verslag van een commissie die in 1296 in het grondgebied tussen het Sticht en Holland een onderzoek instelde naar de rechten van de Hollandse graaf. 
Daar staat letterlijk: "Voirt van heeren Rijnsken van Linscoten, dat Voirburch gheheliken gewisen, wi die' graefscip van Hollant, ende also voirt ter Isele waert, alse die van Oudencoep sceyden van den Bosch, ende also verre also die Bosch gaet ter Usel waert". 
Van Tol gaat ervan uit dat het in deze tekst genoemde Voirburch gelegen is in Oukoop (Oudencoep) en dat de hier vermelde Voirburch waarschijnlijk de voorganger is geweest van de Wiltenburg. Als dat zo is, dan betekent dit dat het verleden van de hofstad teruggaat op een middeleeuwse versterking Voirburch.

Versterking

De Bodegraafse historicus P. C. Beunder heeft deze lijn doorgetrokken. Beunder constateert terecht in een artikel in het historische blad Heemtijdinghen dat de waterloop die langs de Wiltenburg loopt van oorsprong een middeleeuwse veenstroom is geweest die noordwaarts via Oud Bodegraven in verbinding stond met de Oude Rijn. Hij brengt in dit artikel voorts de theorie naar voren dat de plaats Wiltenburg in de negende eeuw is ontstaan als vluchtburg in het veilige veen voor de bevolking in de roerige tijden van de vikingentijd. Net als een door hem aangenomen versterking bij het dorp Waarder.

Een tweede mogelijkheid die te berde wordt gebracht is dat de Wiltenburg in de twaalfde eeuw een grensverdedigingsburcht is geweest, hetzij in Hollandse handen, hetzij als Stichts bezit. Er zijn overigens meer historici die in dit gebied een verdedigingsgordel van burchten zoeken. 
Ze wijzen er dan op dat er in dit gebied namen voorkomen als Randenburg, Middelburg en Swadenburg (Zwammerdam) die zij opvatten als aanwijzingen voor vroegere sterkten. Wiltenburg lijkt dus slechts langzaam en in gedeelten haar geheimen prijs te geven over' haar verleden. Daardoor blijft deze hofstad met haar oude verleden de streekhistorici bezighouden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen