Het apostolair elan van Kerk en Wereld

Om het gewicht van de beleidsplannen van Kerk en Wereld te meten is het goed om de historie te laten spreken. Weliswaar verenigde zich onder de vanen van het instituut -terzake van directie en hoofddocenten- reeds bij de opening in november 1945 een veelkleurig gezelschap. Daar stonden enerzijds de (toen nog) confessionele predikanten Berkhof en Pop en anderzijds de vrijzinnige, socialistische Banning zij aan zij. Maar wat was de bedoeling?

De Tweede Wereldoorlog had ervoor gezorgd dat de tegenstellingen tussen diverse richtingen in de Hervormde Kerk wat minder scherp geworden waren. Velen waren het er over eens dat de kerk vooral haar „apostolaire opdracht", haar zendingsopdracht in de wereld en in het eigen land, had te vervullen. Dat was het nieuwe elan. Ten dienste daarvan werd het instituut Kerk en Wereld gesticht.

De werkgroep "Kerk en gemeente-opbouw" verwoordde dat apostolaire elan reeds in 1944 aldus: De kerk kan op den duur haar arbeid niet goed verrichten als zij zich niet met grotere intensiteit werpt op de vraagstukken, die het leven van het gehele volk betreffen, als die van de pers, de sport, de film en de omroep. De kerk zal, aldus de werkgroep, „wil zij werkelijk haar verantwoordelijkheid als volkskerk dragen", over een veel groter aantal geschoolde werkers moeten kunnen beschikken. „Grote gebieden van het volksleven liggen nog geheel braak en roepen om bewerking".

En zo aanvaardde nog de Algemene Synode -die van voor de nieuwe kerkorde— in beginsel het plan tot oprichting van een instituut voor Kerk en Wereld, „dat dezelfde functie zal hebben voor de Inwendige Zending, als Oegstgeest tot nu toe voor de Uitwendige Zending heeft gehad", aldus de werkgroep "Kerk en gemeente-opbouw".

De oorspronkelijke plannen voor de oprichting van het instituut Kerk en Wereld zijn afkomstig van dr. J. Eijkman. Hij overleed overigens voor zijn plannen verwezenlijkt waren. Zijn bedoeling —geboren in het concentratiekamp Buchenwald— was: een groots opgezet centrum, van waaruit het hele volk met het Evangelie geconfronteerd zou worden. Vanuit het instituut zou systematisch gewerkt moeten worden aan de kerstening van de samenleving. Zo stond het ook nog in de eerste redactie van de kerkorde. Later gebruikte men het minder pretentieuze woord „apostolaat".

Kerk en Wereld zou een scholingscentrum worden voor „werkers in kerkelijke arbeid", een evangelisatiecentrum en een conferentieoord. Die werkers in kerkelijke arbeid kregen echter niet een eigen status in de kerk. En zo is die opleiding —maar dan spreken wij alweer over de jaren '60— grotendeels omgezet in de sociale academie De Horst.

Eenzijdig aards gericht

De Horst staat bekend om het rode kleurtje. En hoe is het verder gegaan met Kerk en Wereld? Het woord evangelisatiecentrum klinkt ons goed en degelijk in de oren. Als er ooit echter al sprake geweest is van een opzet tot kerstening van het volksleven in bijbelse zin, dan is daar nu, anno 1991, geen sprake meer van.

De huidige doelstelling gaat uit van de gedachte dat „mens en aarde bestemd zijn voor een rijk van vrede en gerechtigheid". En: „Wij zijn geroepen in die verwachting te leven en daaraan te werken". Het gaat om de „humanisering van het leven". Kernelementen zijn daarbij de „chaos in het leven van mens en maatschappij te overwinnen en tot rechtvaardige ordening te komen". „Verdrukking in het leven van mens en maatschappij weg te nemen in een proces van bevrijding, emancipatie en ontplooiing". „Wanhoop en onmacht in het leven van mens en maatschappij om te buigen naar spiritualiteit die de strijd aanbindt tegen lot en onrecht".

De apostolaire spits van Kerk en Wereld, zo meen ik te mogen zeggen, is zeer eenzijdig en aards gericht. Die gerichtheid staat overigens niet op zichzelf. Zij spoort met de stemmen die zijn opgegaan om de kerstening van het volksleven als item uit de kerkorde te schrappen. En om de joden niet langer meer missionair —of niet getuigend, zo men wil, maar in ieder geval vrijblijvend— te benaderen. ^

Rekening gepresenteerd?

De taak van Kerk en Wereld is vastgelegd in de kerkorde van 1951. Op die kerkorde heeft dr. Van Ruler mede een stempel gedrukt. Hij zag het als een roeping van de christen om de wereld in te richten, omdat de wereld „het eigenlijke terrein is, waar de naam Gods wil wonen". Van Ruler vertaalde dat nog in vertrouwde termen als theocratie en „de kerk als Christus-belijdende geloofsgemeenschap, die haar apostolische opdracht vervult door haar gesprek met Israël, door het werk der zending, door de verbreiding van het Evangelie en de voortdurende arbeid aan de kerstening van het volksleven in de zin der Reformatie". (Het citaat is van dr. O. J. de Jong.)

Van Ruler zou, dunkt mij, enigermate schrikken als hij anno 1991 nog eens in kerkelijk Nederland kon rondkijken. Je kunt ook niet zeggen dat wij in een ontwikkeling als bij Kerk en Wereld de rekening gepresenteerd krijgen van zijn theologische gedachten. Maar wel bieden deze gedachten voor diverse 'discipelen' en vertegenwoordigers van theologische stromingen voldoende aanknopingspunt om het apostolaat om te buigen in een richting die afwijkt van de oorspronkelijke opzet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen