Als het spannend wordt op de afdeling

Sinds drie jaar is Chr. Hrachovec directeur Patiëntenzorg van het psychiatrische ziekenhuis "Het Christelijk Sanatorium" te Zeist. Daarvoor werkte hij zes jaar als psychiater op een acute-opname-afdeling van psychiatrisch ziekenhuis Endegeest in Oegstgeest.

Hrachovec: „Het begrip agressie is niet gemakkelijk te omschrijven. Er zijn verschillende vormen. Het is bij voorbeeld belangrijk om onderscheid te maken tussen verbale en daadwerkelijke agressie. Dus agressie met woorden en dreigementen èn agressieve daden. Daar ligt nog een groot grijs gebied tussen".

Duwtje

„De ene hulpverlener ervaart sneller iets als agressie dan de andere. Het hangt ook af van de omstandigheden. Als het heel druk is op een afdeling, zal iets sneller als agressie ervaren worden dan wanneer het rustig is. Als er een dreigement uitgesproken wordt, kan dat de ene keer met een grapje afgedaan worden, maar in een andere situatie kan dezelfde hulpverlener daar serieus op ingaan en zich geïntimideerd voelen. Het is bij voorbeeld heel goed mogelijk dat iemand in een joviale sfeer een por tegen de schouder krijgt, en dat dat goed past in de situatie. Maar datzelfde duwtje kan in een andere situatie ook als zeer agressief ervaren worden.

Er zijn sommige ziektebeelden die gepaard gaan met verhoogde agressie. Ik zeg duidelijk: Er zijn sommige psychiatrische ziektebeelden. Het is absoluut niet zo dat iedere psychiatrische patiënt per definitie agressiever is dan een niet-psychiatrische patiënt. Integendeel, de meeste psychiatrische patiënten zijn niet agressief. Maar we kunnen niet ontkennen dat agressie voor een deel voortkomt uit de psychiatrische toestand van iemand. Voor een ander deel kan agressie voortkomen uit ons systeem, het gesloten systeem dat wij hebben binnen de psychiatrie, de gesloten voordeur dus.

Wij zijn altijd blij als onze patiënten vrijwillig opgenomen worden, de behandeling ondergaan en naar huis gaan. Maar dat lukt gewoon niet altijd. Er blijft een restgroep, ongeveer 15 procent van alle opnames, die met een juridische maatregel hier komt, waarbij de kans groot is dat het tot een agressieve uitbarsting komt. Maar laten we alsjeblieft niet denken dat het met alle psychiatrische patiënten zo is. Dat zou een grote vergissing zijn!"

Gunstig

„Voor agressie jegens personeelsleden in de psychiatrie is jarenlang niet veel aandacht geweest. Dat er nu over gesproken kan worden, vind ik een gunstige ontwikkeling. Ik probeer dat ook zoveel mogelijk te stimuleren. Er is wel heel veel gekeken naar de rechten en de bescherming van de patiënt, maar er is iets te weinig gekeken naar de rechten van de hulpverleners, met name van de verpleegkundigen.

In het ziekenhuis waar ik vroeger gewerkt heb, is onderzoek gedaan naar geweldsincidenten. Ongeveer drie jaar geleden is daar een commissie van medewerkers geïnstalleerd die zich vooral bezighouden met het inventariseren van alle agressie jegens personeel. Zo'n vijf of tien jaar geleden werd daar niet bii stilgestaan. Maar sinds die commissie draait, krijgt zij per jaar meer dan tweehonderd meldingen over geweldssituaties".

Terugslag

„De effecten die agressie heeft op de medische behandeling zijn heel negatief Wij hebben voor elke vorm van behandeling een goed contact met de patiënt nodig en werken het liefst met gemotiveerde patiënten, die begrijpen waarom ze bepaalde medicijnen moeten gebruiken of waarom we iets afgesproken hebben. Als het dan tot een agressieve uitbarsting komt, is dat altijd een terugslag voor de behandeling. Een terugslag voor de patiënt, omdat die de kans loopt weer verwarder, psychotischer te worden. En ook voor de staf, voor de verpleegkundigen en de behandelend psychiater. Als het echt agressief toegaat, dan gaat dat je niet in je kouwe kleren zitten. Dan wordt de therapeutische relatie tussen patiënt en behandelstaf geschaad. Het is heel belangrijk om na zo'n agressieve situatie weer zo snel mogelijk een goede vertrouwensband op te bouwen.

Als de patiënt een paar uur of een dag gesepareerd, apart gezet is, heeft hij daar onaangename gevoelens over. Hij voelt zich in de steek gelaten, hij is een stuk van zijn vertrouwen kwijtgeraakt. Het is uitermate belangrijk het gesprek weer gaande te krijgen. Mensen gaan agressie gebruiken als ze met praten niet meer bereiken wat ze willen. Wij moeten het heel erg hebben van praten, overtuigen, argumenten aandragen. Agressie heeft daar altijd een negatief effect op.

Het komt ook wel voor dat agressie positieve effecten heeft. Er bestaat natuurlijk een situatie waarin een agressieve uitbarsting tot een opklaring van de lucht leidt. Dat is mogelijk. Sommige mensen hebben een uitbarsting nodig om een bepaald probleem kwijt te raken, omdat de druk dan van de ketel is. Maar dat is een gevaarlijke strategie. Je mag het er nooit op aan laten komen".

Zitten

„Wij hechten heel veel belang aan een cursus zelfverdediging, omgaan met agressie, voor het personeel. Er zijn bepaalde technieken die je kunt aanleren om beter met agressie om te kunnen gaan. Dat zijn enerzijds lichamelijke technieken, anderzijds zijn er ook psychologische technieken.

Een heel oud voorbeeld in de Nederlandse psychiatriegeschiedenis is dat van de psychiater Querido. Die schreef: Als ik een bezoek breng aan iemand die verward is en van wie ik verwacht dat hij agressief zou kunnen worden, dan was het eerste wat ik deed; gaan zitten. Het is namelijk veel moeilijker om je agressieve gevoelens te uiten tegenover iemand die zit dan tegenover iemand die staat en je recht in de ogen kijkt".

Klappen

Een goede samenwerking tussen het medisch en het verplegend personeel is heel belangrijk. Als er klappen vallen, dan vangt net verplegend personeel die in eerste instantie op. Maar om bij voorbeeld kalmerende medicijnen toe te dienen, of iemand te separeren, dit is de beslissing die de psychiater moet nemen. Verpleegkundigen zijn als het ware een beetje afhankelijk van de beslissing die de psychiater neemt.

Het gebeurt wel eens dat verpleegkundigen met blauwe plekken naar huis gaan, omdat ze forse klappen hebben opgelopen. Maar de geestelijke, psychische consequenties van agressie zijn zeker niet te onderschatten. Het is heel belangrijk dat als een verpleegkundige slachtoffer geworden is, het ziekenhuis ervoor zorgt dat hij zo goed mogelijk opgevangen wordt. Wij moeten ons realiseren dat verpleegkundigen in de psychiatrie uitermate zwaar werk doen. Ik heb zes jaar op een acute-opname-afdeling gewerkt, en ik heb maar één keer meegemaakt dat een verpleegkundige die ouder dan 40 jaar was daar nog werkte. Het gebeurt hoogst zelden dat een psychiatrische verpleegkundige de vutgerechtigde leeftijd haalt. Meestal gaan ze weg, óf helemaal weg uit de psychiatrie, óf ze kiezen een leidinggevende functie, óf ze gaan op een rustiger afdeling werken".

Mensbeeld

Gaat een christelijke hulpverlener anders om met agressie (c.q. met de psychiatrische patiënt) dan een niet-christen?

„Dat is een moeilijke vraag. Een cursus zelfverdediging, psychologische technieken om met agressie om te gaan, dat is een professionele deskundigheid, die, naar ik hoop, zowel een christelijke als een niet-christelijke hulpverlener in huis heeft. Maar werken in de psychiatrie heeft ook te maken met het mensbeeld dat je hebt. Ik zou me voor kunnen stellen dat voor een christelijke hulpverlener sommige dingen bij het agressievraagstuk anders liggen dan voor een niet-christelijke hulpverlener. Maar ik moet eerlijk zeggen; Ik kan het niet concreet omschrijven. Ik kan er niet precies de vinger bij leggen van: dit is anders of dat is anders'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen