Vloek over Cham leidde tot meest barre fantasie

Het is inderdaad buiten alle proporties. Cham is in het verleden veroordeeld tot de zwarte huidskleur, hij moest bewoner van het hete, onvruchtbare Afrika zijn, hij is bron van ketterijen, toverijen en seksuele uitspattingen, kortom representant van al het kwade en slechte, en daarenboven ook nog vaak gebruikt om de slavernij te rechtvaardigen. Cham is de verdoemde, de „knecht der knechten" (Gen. 9:25). Zowel joden en heidenen als christenen oordeelden zo over Cham.

Kanaan vervloekt
Het blijft altijd een merkwaardige zaak dat in de Bijbel niet Cham maar zijn zoon Kanaan vervloekt wordt. Of zou Cham in zijn zoon vervloekt zijn? Door de geschiedenis heen werd Cham zeer verschillend tegemoet getreden in de christelijke kerk. Augustinus zag hem als een ketter en beschouwde de slavernij als het gevolg van Chams zonde. Jozef werd slaaf door tegenslag, Cham door een vloek. Toch wist Augustinus ook van het feit dat God niet altijd zal toornen.

Diverse kerkvaders zagen in Noach het type van Christus: zoals Noach in versufte en ellendige staat door zijn eigen zoon Cham bespot werd, zo werd ook de Zoon van God voorwerp van spot. Ook joden betitelden zij soms als Cham-mensen. Maar ondanks allerlei negatieve bejegeningen van Cham, wezen zij toch op Gods genade.

Legitimatie slavernij
Het erge is, dat men de Cham-tekst uit de Bijbel aangreep om de slavernij te legitimeren. Nakomelingen van Cham en van Kanaan moesten als vervloekte knechten en slaven door de wereld gaan. Rabbijnen, christenen en moslims zagen geen bezwaar in slavernij voor de nakomelingen van Cham en Kanaan", zo schrijft prof. Van der Linde in zijn boek.

Ook iemand als Luther stond kritisch tegenover Cham, maar liet zich niet uit over negers en de slavernij. Het ging hem -volgens Van der Linde- om een diepere wetenschap dan de vraag naar een knechtschap voor de nazaten van Cham of Kanaan. Noach was volgens Luther een heilig man en leider van de nieuwe godsdienst na de zondvloed. Hij was ook leider van de kerk en de nieuwe staatsorde. Chams zonde was dat hij onwillig was ten opzichte van de nieuwe kerk en staat na de zondvloed. Luther interpreteerde het ontbloot liggen van Noach als heenwijzing naar het lijden van Christus en de Zijnen. Cham was het afschrikwekkende voorbeeld van het verzet tegen de tweede schepping.

Calvijn Calvijn
beschouwde de Cham-tekst meer op het vlak van de intermenselijke verhoudingen. Hij noemde Cham een figuur die zich niet hield aan de inhoud van het vijfde gebod: Eert uw vader en uw moeder. Ook Bucer koos voor deze uitleg, een gedachte die ook in Nederland werd overgenomen. Het wees op de straf voor ongehoorzame kinderen. Jacobus Koelman kon zelfs de hand in eigen boezem steken: „Noachs zonde gaf occasie van het oneerbiedig spreken van zijn zoon Cham". F. A. Lampe vond in Cham en Kanaan voorbeelden van vleselijk jodendom. Het positieve van de Verlichting is dat men veel van de vergaande fantasterij over Cham verwierp, zoals Pierre Bayle. Met name in de tijd van slavernij werd de Cham-tekst voor eigen doeleinden gebruikt. Udemans vras niet zo gelukkig met het slavensysteem. Als het nakroost van Cham gebukt gaat onder vloek en slavernij, moet het volgens hem als een verlichting bekend worden gemaakt dat volgens Ezechiël 18:20 een zoon niet hoeft te boeten voor de zonden van zijn vader. En Smytegelt keerde zich tegen mensendieverij van elke soort. „Dat soort van dieverije wort begaan in den slavenhandel: die eenen mensche steelt, zei God, zal zeekerlyk gedood worden. Exodus XXI:16. Is dat niet droevig, daar hebben de Christenen eene negotie van gemaakt". Een treffende uitspraak, die van de Cham-ideologie weinig overlaat. De bekende Duitse pietist graaf Von Zinzendorf behoorde in 1755 tot de weinige theologen die verklaarden dat de zogenaamde vervloeking van Cham en de slavernij van Afrikaanse mensen voorgoed voorbij moeten zijn. Het boek van prof. Van der Linde is een droevig relaas hoe bijbelteksten misbruikt worden voor eigen belangen. Ook dat is een aantasting van het gezag van de Schrift.

N.a.v. "Over Noach met zijn zonen. De Cham-ideologie en de leugen tegen Cham tot vandaag", door prof. dr. J. M. van der Linde; uitgevery Meinema, Zoetermeer, 1993; 160 blz.; prijs 29,50 gulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen