Het advies van een Hongaarse kapper

De aankomst in 1992 aan de Theologische Academie van Sárospatak, in het noordoosten van Hongarije, was voor Frank Sawyer de eerste ervaring met een Centraal- of Oosteuropese cultuur. „Je merkt meteen dat de taal, die het meeste verwantschap met het Fins heeft, geen westerse taal is. De mensen waren heel gastvrij, heel beleefd ook.

Wat de studenten betreft sprong in het oog dat ze niet democratisch opgevoed waren, dat ze niet gewend waren hun eigen mening te geven en vrij over allerlei onderwerpen te praten. Dat is in drie jaar tijd erg veranderd. Ze uiten hun mening en gevoelens nu wel, zijn spontaan.

Het onderwijssysteem hier is verwant met West-Europa. De studenten moeten veel mondelinge tentamens afleggen. Het schrijven van scripties was er eerst nog niet bij, hoewel ze nu in hun derde jaar een ”paper” moeten schrijven. Ik was in die zin uitzondering, omdat ik vanwege het Hongaars niets met mondelinge tentamens kon beginnen. Het is nuttig dat ze het maken van een werkstuk leren. Sommigen wisten niet eens wat voetnoten waren. Computers zijn er ook pas de laatste twee jaar gekomen”.

Vier blokken

Bij zijn aantreden kreeg dr. Sawyer de verantwoordelijkheid voor de faculteit sociologie. De stof moest over vier jaar uitgesmeerd worden. „Vanaf het tweede jaar geef ik les”. De colleges zijn thematisch in vier blokken verdeeld. „Bij ”Christen en maatschappij” kijken we naar verschillende modellen van christen-zijn in de samenleving; in twee semesters gaan we in op de ethiek, op het onderscheid tussen goed en kwaad. In dit blok is ook ruimte voor seksuele ethiek, voor het huwelijk”. Het derde thema beslaat verschillende menswetenschappen, waaronder de psychologie, terwijl ”Maatschappij en evangelie” het laatste onderdeel vormt. In dit deel wordt de samenleving vanuit evangelisatiestandpunt belicht.

Een van de nieuwe dingen in de collegezaal was aandacht voor het oplossen van conflicten. „Dat was totaal onbekend, want de afgelopen veertig jaar hadden de communisten altijd de ‘oplossing’. We spraken ook over zelfwaardering, over een christelijke levensvisie. Dit jaar gaan we ”Mere christianity” van C. S. Lewis behandelen”.

Al is Frank Sawyer door de zending afgestaan, hij heeft behalve zijn docerende werk geen pastorale taak. „Nee, we willen wel graag spontaan met de studenten contact nebben, maar ik ben geen kerkeraadslid, geen presbyter. Vanwege tijdgebrek heb ik hiervoor moeten bedanken”. Wel staat de voormalige Nederlands gereformeerde predikant af en toe op de kansel. „Ik preek in het Engels of het Nederlands”.

Nieuwe christenen

„Hongaren zijn best wel gewend om na te denken over de betekenis van het christen-zijn in de maatschappij. Er zijn zeker goede boeken in het Hongaars, terwijl er momenteel ook veel nieuw op de markt komt. Uit het verleden weten de mensen veel over het calvinisme en over de christelijke levensvisie, al heeft dat onder het communisme niet kunnen functioneren. Evangelisatie was verboden. Alleen predikanten mochten kerkelijk werk verrichten. Ook via radio en tv is men nu volop bezig de mensen toe te rusten, onder meer via religieuze programma’s.

De studenten in Sárospatak hebben een verschillende achtergrond. „Sommigen komen uit een christelijk gezin, anderen zijn behoorlijk nieuwe christenen, maar ook zij lezen veel in de Bijbel. Sommigen hebben gescheiden ouders, zijn betrokken geweest bij moeilijkheden in het gezin. Het is niet ongewoon dat er drie generaties in één huis wonen. Vrij veel van hen denken daarom, ook gezien hun leeftijd, goed na over wat de Bijbel bijvoorbeeld over het huwelijk zegt”.

Een vrouw alleen

De Theologische Akademie van Sárospatak leidt mee name op tot het predikantschap. „Dat is een oude traditie hier. Andere schelen richten zich meer op de opleiding voor het onderwijs. Er komen in deze tijd ook mogelijkheden voor ziekenhuispastoraat, voor evangelisatie. Het hoofddoel is predikant, al wil niet iedereen dominee worden. Sommige meisjes willen geen predikant zijn zolang ze niet getrouwd zijn. Alleen vinden ze het veel te zwaar”.

Hier is het moment voor mevr. Aria Sawyer, docent Engels aan de academie en bij het gesprek aanwezig, om in te vallen: „Ze vinden dat een vrouw alleen niet tegen alle problemen is opgewassen. Niet elke gemeente wil overigens een vrouw op de kansel, terwijl ze sowieso geen ouderling, geen presbyter, zijn. De Hongaarse Hervormde Kerk is vergelijkbaar met die in Nederland, al zijn er wel veel meer samensprekingen tussen de verschillende richtingen. De meningen liggen ook niet zo ver uiteen als in Nederland”.

Frank Sawyer: „Het is een kerk die niet gesplitst is. Dat was onder het communisme niet eens mogelijk. Men kent evenmin de druk van de democratisch-pluralistische marktmaatschappij. De stromingen zijn niet echt afgebakend. Men heeft mij verteld dat de liberale stroming in deze kerk nooit echt sterk is geweest”.

Aria Sawyer: „De vrouw in het ambt is hier niet vanuit een feministische visie maar vanuit de nóód gekomen. Dat maakt over het algemeen dat die meisjes een heel andere houding hebben. Ze zijn veel bescheidener”.

Frank: „Ze weten hier weinig van de feministische theologie”.

„De mogelijkheden in de maatschappij om het Evangelie te verkondigen, zijn steeds groter geworden. Er geven ondertussen vrij veel dominees op openbare scholen bijbelles. In de kranten kom je ook allerlei meningen over religieuze onderwerpen tegen, terwijl de kerk van radio en tv gebruik maakt.

In de kerk zelf -dat verschilt wel sterk per gemeente— zijn jonge mensen actief, komt toch iets van een opbloei, al is het moeilijk in algemene bewoordingen te spreken. De middenmoot, de generatie mensen die onder het communisme opgroeide, ontbreekt.

De kerk gaat in deze jaren meer samenwerken. Voor het eerst was contact mogelijk met de Hongaarse kerk in Roemenië en in de Oekraïne. Er zijn een paar grote vergaderingen geweest, er is inmiddels zelfs een Wereldraad van Hongaarssprekende kerken. Ik noem dat enorme verschuivingen”.

Inspraak

„Nee, de kerk is de slagen van het communisme nog niet te boven. Presbyters blijven in de kerkeraad zitten. Wat loskomen van het verleden kost zeker een generatie. Het hangt ook sterk van de dominee af, hoe hij motiveert, hoe zijn visie is.

De taak van de ouderlingen en diakenen verandert voor ons gevoel in het Westen, gezien de democratische cultuur met haar inspraak en levensstijl. Dat komt hier ook, dat zie je groeien. De kerk moet al met al voor vrij veel factoren aandacht hebben. Sommige predikanten zijn heel bewust bezig met gemeenteopbouw, andere echter niet.

De specifieke taak van de kerk ook in deze tijd is de verkondiging van het Evangelie. De dienst van het Woord is immers altijd het eigene. Het is in dit verband heel belangrijk de jongeren erbij te trekken, terwijl ook de maatschappelijke uitstraling van Gods Woord aandacht vraagt”.

Heilige Geest

„Predikanten en gemeenten moeten zich steeds bezinnen op de vraag wat ze prioriteit geven. Wat doe je met de middelen die je hebt, met je tijd, je geld en je energie?

Belangrijk is dat er wel ruimte blijft voor spontaniteit. Mensen die bepaalde gaven hebben, moeten de ruimte krijgen om leiding te geven. Hierbij zijn we afhankelijk van de Heilige Geest. Het is beslist niet zo dat wij slechts plannen maken. Ach, dat weten ze in Hongarije goed, want vrijwel alles wat in het verleden gepland is, is verkeerd gegaan. De kerk heeft voor te leven wat het christen-zijn inhoudt.

Ik heb mijn studenten een keer met een sociale opdracht naar de winkels laten gaan, om zo ook te weten te komen hoe Buitenstaanders tegen de kerk aankijken. „Wat vindt u van de kerk?” De antwoorden waren heel verschillend, maar duidelijk bleek wel dat de mensen steeds meer voelen dat ze een keuze mogen en moeten maken wat hun levensbeschouwing betreft. Vroeger groeide men op bij slechts één partij en bij twee grote kerken, de rooms-katholieke en de protestantse. Nu komt er een geweldige verscheidenheid het land binnen, ook door de media”.

Negatieve kant

„De bewustheid met betrekking tot de veranderingen kun je in het dagelijks leven nauwelijks ontlopen. Het leert behoorlijk. Mijn kapper, altijd met van alles bezig, zei tegen me: „Wij hoeven jullie rommel uit het Westen niet”. Een predikant uit Roemenië ageerde nog sterker: „Wij willen jullie democratie niet”. Men heeft ook de negatieve kant ontdekt.

Er heerst onzekerheid, ook in economisch opzicht, al hebben de Hongaren het beter dan de mensen in de Oekraïne en Roemenië. Toch worden ze geconfronteerd met oplopende inflatie, met een grote financiële schuld van de regering.

Er zijn vanaf de Reformatie al veel contacten met Nederland geweest. Die banden worden verstevigd, er zijn nu allerlei projecten gaande. Hier ervaart men nogal eens een tekort aan coördinatie. Niet ieder weet wat er precies gebeurt, wie hulp krijgt en op welke wijze.

Hongarije heeft op verschillend terrein ondersteuning nodig, waarbij ik -gezien mijn taak- eerst aan het onderwijs denk. Vanuit de geschiedenis van het christelijk onderwijs heeft Nederland veel te bieden. Dat gebeurt ook, onder meer door conferenties, door in de zomer mensen te sturen of door onze studenten uit te nodigen”.

Vertaalwerk

„Vertaalwerk is ook van belang, zodat boeken in het Hongaars beschikbaar komen. Financiële steun kan nuttig zijn, maar het doel moet dan wel helder zijn. De verantwoordelijkheid moet van beide kanten goed geregeld worden. In deze kerkprovincie loopt het systeem vaak via het bisschopskantoor, maar er zijn ook veel contacten via gemeenten.

Nederland en Hongarije hebben beide heel wat van de Tweede Wereldoorlog geproefd. Daarna gingen de wegen uiteen. Dat betekent dat men van elkaars ervaringen kan leren. De kerk in het Westen weet niet van predikanten die de werkkampen van binnen kennen. Velen in bijvoorbeeld Roemenië en Oekraïne hebben een zware geschiedenis achter de rug.

Er heerst in de Hongaarse kerk openheid en gastvrijheid, maar dat wil niet zeggen dat men niet op een goede manier kritisch is. De gemeenten willen graag hun éigen identiteit en cultuur bewaren. Hongaren willen hun ziel niet hoeven te verkopen in ruil voor hulp van buitenlandse kerken. En ze zijn zuinig op hun kerkelijke eenheid”.

De 49-jarige Canadees dr. Frank Sawyer studeerde van 1967 tot 1971 aan het Calvin College van de Christian Reformed Church in Grand Rapids. Zijn hoofdvak was filosofie, zijn doel het predikantschap. In de Oudestraat in Kampen „genoot ik na ’71 van het onderwijs, vooral Nieuwe Testament, van Herman Ridderbos”. In 1977 werd Sawyer predikant van de Nederlands gereformeerde kerk te Zoetermeer.

In 1980 verliet hij deze Zuidhollandse groeistad. Hij begon een „proefechriftstudie over “Abraham Kuyper en de motivatie voor christelijke organisaties”, maar liet zich in 1982 door de zending van de Christian Reformed World Missions uitzenden. Na een studie Spaans vestigde het gezin Sawyer zich in ’83 in Puerto Rico. „Ik was haiftijd docent op een klein gereformeerd seminarie en deed voor de helft ”churchplanting”: je ging op pad om gemeenten te stichten, vanuit allerlei groepen die in huizen min of meer voor het eerst de Bijbel bestudeerden”. In 1985 volgde voor vijf jaar Honduras, in welk land Frank Sawyer verschillende vakken moest geven. Hier maakte de zendeling kennis met het systeem van de ”theological education by extension”, dat wil zeggen dat er op verschillende plaatsen aan kleine groepjes les werd gegeven. „Zodoende bleven de studenten in de dorpjes waar ze later konden werken. Wie eenmaal in de stad gewoond heeft, is vaak niet bereid weer terug te keren”.

Teruggekeerd in Kampen, voltooide Sawyer zijn proefschrift, dat ondertussen over de sociale ethiek in Latijns Amerika handelde. In 1992 volgde de promotie. De terugkeer naar Honduras werd doorkruist door de vraag van de bisschop van het Hongaarse Miskolc of de Canadese zending een docent ethiek kon afstaan voor de na het communisme heropende Theologische Academie van Sárospatak. Hulp aan het christelijk onderwijs in Hongarije en Roemenië staat dezer dagen in Nederland opnieuw in de belangstelling.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen