Bolkestein loopt uit de liberale pas

De Tweede Kamer debatteert woensdag over een maandag door het kabinet te presenteren notitie over uitbreiding van de NAVO met landen uit het voormalige Warschaupact. Nu al staat vast dat het kabinet, in navolging van het NAVO-standpunt en in overeenstemming met het beleid van uiterst dominante NAVO-bondgenoot de Verenigde Staten, zal kiezen voor een behoedzame uitbreiding, met gelijktijdige garanties voor Rusland.

Het kabinet is overtuigd van de juistheid van dit standpunt, zo bleek afgelopen dinsdag uit de opmerkingen van defensieminister Voorhoeve in de Tweede Kamer, in antwoord op mondelinge vragen van het CDA-kamerlid De Hoop Scheffer. Tegelijk kent en erkent het kabinet z’n plaats binnen het grote geheel van de NAVO.

Waarom zou een land als Nederland op het gebied van vrede en veiligheid als een soort Calimero met een geheel eigen standpunt komen, dat afwijkt van de mening van de rest van de NAVO-partners in het algemeen en van de Verenigde Staten in het bijzonder? Deze op zichzelf redelijke overwegingen, tellen voor Bolkestein kennelijk niet. Vooruitlopend op de notitie van het kabinet plaatste hij twee weken geleden in de Volkskrant een artikel, waarin hij de geplande uitbreiding van de NAVO vierkant van de hand wees.

Zakelijk verschil

Minister Voorhoeve, partijgenoot van Bolkestein, nam afgelopen dinsdag over dit onderwerp openlijk afstand van zijn politiek leider. Tegelijk liet de minister doorschemeren dat hij wel kon leven met zo’n zakelijk verschil van mening.

Maar daarin had premier Kok -in dat debatje als vervanger van de afwezige minister Van Mierlo (Buitenlandse Zaken) present-absoluut geen trek. Kok was de sologang van zijn coalitiepartner duidelijk meer dan zat. Daarom eiste hij dat Bolkestein in het debat van komende woensdag „volstrekte duidelijkheid” geeft.

Kortom, Kok zette de zaak op scherp. Het is nu voor Bolkestein buigen of barsten. Als hij buigt, levert dit hem enig gezichtsverlies op. Als de zaak barst, kost het hem een geestverwante minister. Het is ondenkbaar dat door de onwillige houding van de liberale voorman een kabinetscrisis zal ontstaan. Want het is toch niet aan de kiezers uit te leggen dat het kabinet valt vanwege een meningsverschil over uitbreiding van de NAVO?

Voorgangers

„Het is nog onduidelijk waarom Bolkestein zo duidelijk uit de traditionele liberale pas loopt. Voorgangers zoals Stikker en Oud waren warme voorstanders van de NAVO. Een VVD-commissie onder leiding van de Utrechtse burgemeester Opstelten typeert in een rapport de uitbreiding van de NAVO als „een positieve ontwikkeling”. Kamerleden zoals Blaauw, Van den Doel, Heemskerck Pillis-Duvekot en Hessing waren tot voor kort openlijk voorstanders van NAVO-uitbreiding, maar houden nu hun kiezen zorgvuldig op elkaar.

Voor VVD-senator Wiegel is de NAVO-trein over uitbreiding onder leiding van de VS al zó ver doorgereden en zijn er al zó veel verwachtingen gewekt in de Oost- en Midden-Europese landen dat een discussie hierover in ons land op dit moment al niet meer zinvol is. Wiegel vindt daarnaast dat Bolkestein minister Voorhoeve niet zo mag laten bungelen. Ook VVD-europarlementariër G. de Vries is het niet met Bolkestein eens.

Alleen VVD-senator en voormalig WEU-secretaris- generaal Van Eekelen en diens fractievoorzitter Korthals Altes steunen Bolkestein. De liberale leider laadt met zijn actie tegen NAVO-uitbreiding de verdenking op zich dat hij vooral tot doel heeft Voorhoeve te beschadigen. Is het zijn tactiek om deze minister nog vóór de verkiezingen te lozen? Lijkt hem dat beter dan met een door de Srebrenica-affaire beschadigde bewindsman campagne te voeren?

Loyaliteit

Voorhoeve staat in Den Haag allerwege bekend als een uiterst integer bewindsman. Alle blunders rond Dutchbat in Bosnië kunnen onmogelijk op het conto van deze minister worden geschreven. Maar telt voor Bolkestein het aantal te behalen zetels zwaarder dan loyaliteit aan een geestverwante minister? Is de liberale leider zo gefixeerd op het premierschap, dat hij onder alle omstandigheden de VVD-fractie tot de grootste in de Kamer wil maken?

Inderdaad staat de VVD er in de opiniepeilingen gunstig voor. Maar de opstelling van Bolkestein op een relatief niet zo dominant beleidsonderdeel als NAVO-uitbreiding roept bij huidige én toekomstige coalitiepartners de vraag op of de liberaal wel in staat is consensuspolitiek te bedrijven. Want een premier moet bij uitstek in staat zijn compromissen tussen de coalitiepartners te sluiten. Op dat gebied kan Bolkestein nog heel wat van Kok leren.

Volgens de VVD-fractieleider moet het kunnen dat een coalitiefractie op een beleidsonderdeel een ander standpunt inneemt dan de regering en de andere coalitiefracties. Dat heet ”dualisme”, zo meent hij. Het is opvallend hoe selectief Bolkestein die term gebruikt, namelijk alleen maar als dat in zijn straatje van pas komt. In deze affaire laat de liberaal zich kennen als een onbetrouwbare coalitiepartner, die graag hoog spel speelt. Er zijn betere reputaties denkbaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen