Alsnog alarm rond mazelenepidemie

Prof. dr. J. Huisman was zeer verrast toen hij deze week moest vaststellen dat de mazelenepidemie nog volop woedt. Afgaande op een mededeling in het novembernummer van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde had de Rotterdamse emeritus hoogleraar de conclusie getrokken dat het ergste weer voorbij was.

"We dachten dat de epidemie door de zomervakantie en vervolgens de herfstvakantie tot staan zou worden gebracht. Maar de ziekte is zo besmettelijk, dat de epidemie zich ondanks deze onderbrekingen blijkt te hebben gehandhaafd."

Complicaties

Gisteren besloot het ministerie van VWS alarm te slaan. Uit een analyse van de mazelenepidemie bleek dat het virus nog lang niet is uitgewoed. Begin deze week werd het derde dodelijke slachtoffer gemeld. Het betrof een Zeeuwse jongen van 17 jaar. De eerdere slachtoffers waren kinderen van 2 en 3 jaar.

Bovendien moesten tot nu toe veertig kinderen met ernstige complicaties in het ziekenhuis worden opgenomen. Inmiddels zijn 1750 gevallen van mazelen gemeld. Het ministerie gaat ervan uit dat het werkelijk aantal minimaal dertig keer hoger ligt.

De jongste gegevens over de gevolgen van de epidemie, die in mei dit jaar in de omgeving van Rhenen begon, sterken prof. Huisman in zijn mening dat het mazelenvirus gevaarlijker is dan het poliovirus. "Tien jaar geleden circuleerden beide virussen wereldwijd nog volop. Polio eiste toen jaarlijks zo'n 25.000 dodelijke slachtoffers maar mazelen 2 miljoen. De ernst van mazelen wordt sterk onderschat. Ouderen zeggen nog wel eens dat ieder kind mazelen moet doormaken en velen denken dat het een onschuldige kinderziekte is, maar dat is een misvatting."

Strovuur

De overeenkomst tussen mazelen en polio is dat het virusinfecties zijn. Een van de meest in het oog springende verschillen is dat mazelen veel besmettelijker zijn, doordat het een luchtweginfectie is en zich via aanhoesten verspreidt. "Het mazelenvirus trekt als een strovuur door de bevolkingsgroep die om godsdienstige redenen niet is gevaccineerd. Ook in gebieden waar veel antroposofen wonen, zoals in Utrecht, woedt de epidemie. Wie tot een van deze groepen behoort, kan bijna niet aan besmetting ontsnappen", zegt Huisman, die geldt als onbetwist expert op het gebied van infectieziektes.

Een ander verschil tussen mazelen en polio is dat bij polio lang niet iedereen die besmet is, de ziekte krijgt. Bij mazelen daarentegen openbaart zich bij vrijwel iedere besmette de ziekte, in de vorm van koorts en rode vlekken. Bij een op de vijf kinderen treden vervolgens complicaties op, vooral luchtweg-, oor- en hersenontstekingen. De eerste twee aandoeningen kunnen in de regel goed met antibiotica worden bestreden, maar tegen hersenontsteking (encefalitis) bestaat geen verweer. In Nederland wordt vanaf 1974 tegen mazelen ingeënt. Daarvoor had het virus vrij spel. Het was niet uitzonderlijk dat slachtoffers voorgoed met idiotie verdwenen in een inrichting.

"Een dramatisch ziektebeeld", noemt Huisman de hersenontsteking. Uit cijfers blijkt dat 10 op de 10.000 kinderen met mazelen zo'n ontsteking krijgen. Van hen geneest eenderde, eenderde houdt restverschijnselen en eenderde overlijdt.

Dat het huidige mazelenvirus agressiever zou zijn dan bij vorige epidemieën, is volgens Huisman onjuist. "Voorzover we weten is er maar één type. Bij polio kennen we er drie, waarvan het ene agressiever is dan het andere. Maar bij mazelen is dat niet zo."

Als het virus zo besmettelijk is, ligt het voor de hand dat een epidemie in ijltempo alle concentraties van niet-gevaccineerden aandoet. Toch is dat niet het geval.

In 1988-1989 was sprake van een landelijke epidemie, maar begin jaren negentig traden regionale epidemieën op, terwijl de huidige epidemie met tussenpozen verloopt.

"Deze epidemie waart als een golf door het land, om daarna weer terug te keren", zo schetst drs. J. K. van Wijngaarden van de Inspectie voor de Gezondheidszorg het verloop van de epidemie. Dat verloop is sterk afhankelijk van het aantal geïmmuniseerden. Immuniteit ontstaat door vaccinatie of door besmetting. In beide gevallen is voorzover bekend levenslange bescherming tegen het virus gevormd. Een epidemie dooft uit als het percentage geïmmuniseerden hoog genoeg is opgelopen.

Naarmate het aantal gevaccineerden toeneemt, zullen epidemieën langer uitblijven. Dat heeft tot gevolg dat de ziekte niet alleen kinderen treft. Tot nu toe is dat bij mazelen wel het geval. Dat een van de dodelijke slachtoffers 17 jaar was, is wat dat betreft uitzonderlijk.

Mislukt

Huisman voorspelde in 1988 naar aanleiding van de toen heersende mazelenepidemie dat er spoedig polio zou volgen. Wat is het verband?

"Het was gewoon weer tijd. In een situatie als in Nederland treden polio en mazelen om de zoveel tijd op. We hebben in '92-'93 een polio-epidemie gehad met type 3. Dat zal nu niet meer zo vlug gebeuren. Maar met type 1 kan het wel. Dat is sinds '78 niet meer voorgekomen. Het is wel zo dat de kans met de dag kleiner wordt nu polio op het punt staat uitgeroeid te worden. Bij mazelen ligt dat veel moeilijker. Het streven is de ziekte rond 2010 wereldwijd te hebben bedwongen. Maar dan zal er nog veel moeten gebeuren. In Wallonië in België is bijvoorbeeld maar 50 procent van de bevolking gevaccineerd. Ook in Duitsland ligt het percentage gevaccineerden een stuk lager dan bij ons."

Bij deze epidemie is een aantal gevaccineerde kinderen aangestoken. Hoe is dat mogelijk?

Huisman: "De eerste vaccinatie vindt plaats bij 14 maanden. Bekend is dat de vaccinatie bij een klein percentage mislukt. Daarom wordt de vaccinatie op negenjarige leeftijd herhaald. Bij polio slaat het vaccin altijd aan, bij mazelen bij 3 tot 4 procent niet."

Wat kunnen ouders met niet-gevaccineerde kinderen aan preventie doen bij mazelen?

Huisman: "Vrijwel niets. Het kind kan overal aangehoest worden: op straat, in de winkel, op school, in de kerk. Het aanhoesten is al besmettelijk nog voordat het kind dat hoest vlekken heeft."

En wat te doen als de ziekte zich heeft geopenbaard?

"Als een kind koorts heeft, adviseer ik bedrust. Dat geeft vermoedelijk toch minder kans op complicaties. Iets specifieks kun je niet doen."

Waarom krijgt het ene kind wel complicaties en het andere niet?

"Dat weten we niet. Vermoedelijk spelen genetische factoren een rol, net als bij andere infectieziekten."

Hoe lang duurt het na vaccinatie voordat een kind is beschermd?

"De beschermende werking begint al binnen vijf dagen. Hoe meer kinderen nu dus worden ingeënt, hoe sneller de staart van de epidemie kan worden afgebogen."

In een persbericht wijst het ministerie van VWS erop dat ouders van kinderen tussen de 14 maanden en 4 jaar hun kinderen kosteloos kunnen laten vaccineren bij het plaatselijke consultatiebureau.

Voor het vaccineren van kinderen in de leeftijd vanaf 4 jaar kan contact opgenomen worden met de afdeling Jeugdgezondheidszorg van de GGD of met de huisarts.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen