Beste collega, gemene gluiperd

Organisatiepsychologe Adrienne Hubert kan er inmiddels wel een boek over schrijven. Zover is het nog niet, wel verschenen er al verschillende publicaties van haar hand. Waar de volksmond spreekt over pesten of ongewenste omgangsvormen, hanteert mevrouw Hubert de term "mobbing". "Dat is systematisch vernederend, intimiderend of bedreigend gedrag op het werk, gericht op steeds dezelfde persoon", legt ze de wat wetenschappelijke term uit.

Roddelen

Het komt allemaal al wat dichter bij huis als de varianten op tafel komen. "De creativiteit van de daders kent geen grenzen", moet mevrouw Hubert vaststellen. Sociaal isoleren bijvoorbeeld. "Dat kan door iemand in gesprekken stelselmatig te negeren. Of een collega nooit te vragen mee te gaan lunchen."

Bespotten -onder meer vanwege uiterlijk, gedrag, manier van praten of lopen- is nog zo'n voorbeeld. Of roddelen. Of seksuele intimidatie (zowel opmerkingen als ongewenste handtastelijkheden of suggestieve gebaren van collega's). Of fysiek geweld. Ook iemand het werk onaangenaam of onmogelijk maken, is een optie. Giet eens water in de werkschoenen van een personeelslid. Of geef simpelweg een belangrijk telefoontje niet door. Of zing elke morgen een liedje 'ter ere van' Wim, omdat-ie ooit op een knullige manier een klant verspeelde. Enzovoort, enzovoort, enzovoort. Gradaties zijn nauwelijks aan te brengen, vindt mevrouw Hubert. "Je kunt niet zeggen dat seksuele intimidatie erger is dan andere vormen van pesten. Roddelen lijkt misschien niet zo erg, maar als het lang genoeg gebeurt, zijn de gevolgen evengoed niet te overzien."

In 1996 pakte ze het probleem als wetenschappelijk onderzoeker aan de Universiteit Leiden bij de kop. "Over externe agressie en geweld op de werkvloer, bijvoorbeeld door een bankoverval, was al meer bekend. Ik merkte dat er ook een intern aspect bestaat waarover nog weinig was gepubliceerd. Dat vond ik een uitdaging." De materie bleef boeien, wat ruim een jaar geleden leidde tot de oprichting van adviesbureau Hubert Consult (www.hubertconsult.nl) in Leiden.

Taboe

Voor wie het allemaal niet zo gelooft, is heel wat onderzoeksmateriaal voorhanden. De Zweden buigen zich al tien jaar over het probleem, in Nederland staat het thema sinds een jaar of vier in de schijnwerpers. "Er heeft heel lang een taboe op gerust", zegt mevrouw Hubert. Dit komt bij ons niet voor, dit doen volwassenen niet, zo luidde de redenering. Wel dus.

In Zweden had 3,5 procent van de werkende bevolking in 1990 ervaringen met mobbing. Mevrouw Hubert haalde in Nederland slachtofferpercentages van 1 tot 10 (afhankelijk van het soort bedrijf) boven water. "Het is maar welke definities voor pesten je gebruikt. Ik volg een internationaal gehanteerde definitie, waarin wordt geschat dat een op de vier werknemers ooit in aanraking komt met de een of andere vorm van mobbing. Met alle gevolgen van dien."

Onderzoek leert namelijk dat mensen die stelselmatig worden gepest grote risico's lopen. "En vergeet ook de collega's op dezelfde afdeling niet", vertelt mevrouw Hubert. "Niet zelden kampen die met gevoelens van onmacht, of ze zijn bang zelf ooit het slachtoffer te worden."

Doorgaans kampt het slachtoffer eerst met psychosomatische klachten, zoals buikpijn, maag- en darmklachten, transpireren, gespannenheid en slaapproblemen. Daarna gaat het snel bergafwaarts, weet mevrouw Hubert. "Het posttraumatisch stresssyndroom kan na een halfjaar al optreden." Dat uit zich in ernstige verschijnselen zoals nachtmerries, geheugen- en concentratieverlies. De persoon in kwestie is voortdurend met de situatie bezig. Het kan nog erger. Angststoornissen bijvoorbeeld kunnen iemands persoonlijkheid veranderen. "Het slachtoffer gaat op den duur iedereen wantrouwen, zelfs degene die hem of haar de helpende hand wil reiken."

Zelfmoord

Langdurig ziekteverzuim of arbeidsongeschiktheid zijn de trieste gevolgen. Als het daarbij blijft. Mevrouw Hubert heeft huiveringwekkende cijfers: "In Zweden wordt een op de tien zelfmoorden in verband gebracht met mobbing. Ikzelf merk dat bij een kwart van de mensen die ik in mijn onderzoeken heb gesproken het aspect zelfmoord naar voren komt."

Lang niet altijd ligt de situatie zwart-wit, waarbij het voor de leidinggevenden helder is wie ze eens onderhanden moeten nemen. Bij het patroon "dader pikt er een minder weerbaar slachtoffer uit" lijkt dat gemakkelijk. Maar wat te doen in een situatie waarin niet van goed of kwaad kan worden gesproken? Mevrouw Hubert: "Soms weigeren mensen zich aan te passen aan de heersende normen en waarden op een afdeling. Stel dat een groep gewend is gezamenlijk een klus te klaren. Over overwerk wordt niet gezeurd. De nieuwe collega heeft echter andere waarden hoog in het vaandel staan, wil bijvoorbeeld vroeg naar huis om veel tijd aan zijn gezin te kunnen besteden. Ook dan heb je een probleem."

Mevrouw Hubert hamert op de taak van een leidinggevende. "Die moet alert zijn. Altijd. Er zijn maar weinig pestvrije bedrijven." Vaak is een opmerking zoals: "Hé, zo gaan wij hier niet met elkaar om" al voldoende. "Maar ook als de zaken ingewikkelder liggen, moet er worden gepraat. Pesten is in ieder geval niet de oplossing, al lijkt dat voor een mens een heel natuurlijke te zijn."

Niet pessimistisch

Scholing en voorlichting voor leidinggevenden zijn noodzakelijk, vindt de organisatiepsychologe. Pessimistisch is ze niet. "Er is in vier jaar tijd veel bereikt: het taboe is doorbroken, de overheid probeert via de Arbowet te sturen, er zijn bij veel bedrijven vertrouwenspersonen aangesteld en de intentie om echt iets tegen mobbing te doen is aanwezig. Over vijf jaar zijn we alweer een stuk verder."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen