,,Ik weet niet waar ik ooit uitkom"

Harry Kuitert deed op 17 september 1950 intrede in de gereformeerde kerk te Scharendijke (Zeeland). Kuitert zocht het predikantschap uit "puur roepingsbesef", zegt hij. "Niet om mensen te bekeren, wel om erachter te zien te komen hoe het nu zat met het geloof. Ik had op dat moment geen moeite met de Gereformeerde Kerken. Ik had wel het nodige van Karl Barth overgenomen, maar de classis Amsterdam en Zeeland was mild en coulant, zonder dat ik toen enige bonje veroorzaakte."

De tien jaren dat hij studentenpredikant in Amsterdam was, van 1955 tot 1965, veranderden Kuitert fundamenteel. "Ik vond dat een van de uitdagendste periodes in mijn bestaan. Ik heb er een enorme vrijheid van handelen en denken gekregen. We moesten voor het eerst praten met mensen die totaal niet in de gereformeerde traditie opgroeiden."

Wilde vaart

Al snel veranderde Kuitert van denken en deed hij van lieverlee afstand van verschillende gereformeerde geloofsvoorstellingen. Hij ging, zo zegt hij, uiteindelijk de "wilde vaart" op. Geruchtmakend was vooral "Het algemeen betwijfeld christelijk geloof" (1998). "Langzamerhand zie je de dingen anders liggen en ontdek je, ook bij jezelf, dat er veel napraten is geweest. Dan moet je dingen afleren die je eerst geleerd hebt". Dingen die dús fout zijn? "Nee", antwoordt Kuitert, "het zit anders in elkaar. Je gaat tastend je weg. En dat is het geval tot op de dag van vandaag. Ik weet niet waar ik ooit uitkom. In mijn nieuwe boek, dat volgende maand verschijnt en in zekere zin mijn eindpunt is, zie je dat de stukken van de legpuzzel in elkaar passen."

Hoe ziet die puzzel er dan uit?

"Voor mij is het zo dat de christelijke geloofstraditie met haar voorstelling van God als Persoon in haar eigen zwaard valt. Van die Persoon heeft men de meest afgrijselijke karikatuur gemaakt: God als 'een wezen daarboven', die er dan ook nog te onzen behoeve zou zijn. Wat God dan wel is? Ik denk aan de ervaring van de overmachtige werkelijkheid. Daar begint alle religie immers mee. Mensen proberen aan die ervaring een naam te geven. God is ook zo'n naam. Is dat het scheppen van een godsbeeld? Ja, maar er is geen alternatief. Een beroep op openbaring is net zo subjectief."

Geen Zoon van God

Prof. Kuitert heeft zich ook gekeerd tegen de bijbelse opvatting dat Jezus de Zoon van God is. Jezus is voor hem de predikende Joodse profeet, ook de door Paulus gepredikte Jezus. Maar hij keert zich tegen "de ongeremde verering van Jezus ten koste van God." "Ik spreek liever over God dan over Jezus", zegt hij.

Maar wat dunkt u van de Christus? Dat is toch geen onbelangrijke vraag voor een predikant.

"Op zich is dat een heel goede vraag, die in het Nieuwe Testament een plaats heeft. Maar dat is wat anders dan wat de christelijke dogmatiek ervan heeft gemaakt. Ik vind het in strijd met de historische benadering als prof. A. van de Beek dat invult vanuit de christologische dogma's. Dat kan niet meer."

Kuitert wil zich door de traditie heenworstelen om te ontdekken hoe mensen in het verleden het goddelijke hebben ervaren. "Ik heb geen behoefte om aan moderne mensen de boodschap te vertolken. Die moderne mens ben ik zelf. Maar ik wil in het reine komen met mijn eigen levenservaring. Je eigen geloofsvoorstellingen moeten kloppen met je eigen ervaring. Waarheid moet zich bevestigen. Wat waar is, bevestigt zichzelf en kan niet zonder beleving. Daarin hebben de orthodox-gereformeerden groot gelijk. Religie is een zaak van het gemoed. Ook openbaring helpt je niet verder, er zijn geen geopenbaarde waarheden. We hebben het van horen zeggen, en zoeken of wij dat alles in ons ervaringsleven terugvinden. En dan blijkt dat de zekerheid niet elke dag je deel is, maar dat zij er is op het moment dat je haar nodig hebt."

Kuitert ontving in 1999 de Opzoomerprijs van de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB. Hij kreeg deze vanwege zijn bijdrage aan een "een wijze van geloven en theologiseren die past bij de vrijzinnige traditie."

Ziet u uzelf als een vrijzinnig theoloog?

"Nee, ik noem mij nog steeds gereformeerd, al voel ik me allang niet meer functioneren in de Gereformeerde Kerken. Maar ik heb er wel veel weerklank bij een 'lezersgemeente' en in allerlei gemeenteverbanden. De Gereformeerde Kerken zijn de laatste halve eeuw kolossaal veranderd. Maar weten zij, en de andere kerken, nog waarvoor ze dienen? Ze durven niet meer het oude adagium aan dat iemand zonder Christus voor eeuwig verloren gaat. Dat siert ze. Maar ze durven evenmin, lijkt mij, de crisis onder ogen zien waarin het gangbare godsbegrip terecht is gekomen."

U zei eens dat het u niet zou uitmaken als uw kleinkinderen boeddhist zouden worden.

"Dat klopt. Maar ik weet niet in welke wereld zij zullen leven en hoe het verder met hen gaat. En dan wil ik niet over het graf zeggen hoe het moet. Ik geef hun de volledige vrijheid om hun weg te gaan."

De Schrift zegt dat we allemaal eens verantwoording zullen moeten afleggen voor onze daden. Bekruipt u nooit de angst dat u eens rekenschap zult moeten geven van alles wat u bekritiseerd hebt?

"Die voorstelling van het oordeel is er mijns inziens alleen maar om mensen de zweep over de rug te leggen. Zo ging dat vroeger, maar dat middel is niet meer zinvol. Ik geloof er niet in. Wat er na de dood is? Ik weet het niet. Het is heel treurig dat je dit leven moet verlaten. Die treurigheid moest ook Jezus ondergaan. Jezus leeft in eeuwigheid, zegt u? Ook dat kan mijn sterven niet verhelpen. De geest keert terug tot Wie haar gegeven heeft, zegt de Prediker. Dat is voor mij troostend genoeg."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen