"Verhul het manipulerende in ethiek niet"

Dat zei prof. dr. G. G. de Kruijf, docent christelijke ethiek aan de Leidse universiteit, gisteren tijdens de nieuwjaarsreceptie van het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG). De Kruijf sprak daar over "Schriftgebruik of schriftberoep in de ethiek".

De Kruijf verwees naar de geëmeriteerde VU-ethicus dr. H. M. Kuitert, die moeite kreeg met het schriftberoep. Het werd een indirect schriftberoep en dat indirecte had te maken met het honoreren van de historische afstand tussen de Bijbel en ons. "De Bijbel biedt ons voorbeelden van vroegere geloofsgehoorzaamheid en die voorbeelden zetten ons aan het werk. Dat is ongeveer de trant waarin ik er nu nog steeds met mijn studenten over spreek en misschien dat Kuitert dit ook vandaag nog wel kan meemaken. Want hij wil wel nauwelijks meer weten van een beroep op de Bijbel in de ethiek, maar aan het eind van een van zijn recentere boeken spreekt hij over de Bijbel als een partituur en een brevier. Waar het hem om gaat, is natuurlijk dat hij niets voorgeschreven wil krijgen. De Bijbel mag niet prescriptief (voorschrijvend, red.) gebruikt worden. En de reden daarvan is, dat de Bijbel zo niet bedoeld of geaard is."

Voor velen heeft dit inzicht bevrijdend gewerkt, aldus De Kruijf. Zij kunnen er verschuivingen in de moraal beter mee plaatsen en enigszins gelegitimeerd met de tijd meegaan. Toch stelt deze omgang met de Bijbel mensen ook weer teleur. Als het over christelijke ethiek gaat, blijken mensen wel degelijk te verwachten dat het daar gaat om aan de Bijbel ontleende voorschriften. "Men hoopt dat zelfs vaak. Ze willen graag een lijstje van voorschriften. Je herkent daar de eeuwige pendel tussen vrijheid en wet in: als de wetten gaan knellen, roept men om de vrijheid en als de vrijheid grenzeloos lijkt, roept men om wetten. We moeten ons daardoor in de ethiek niet van de wijs laten brengen en bereid zijn desnoods een lijstje op te stellen, een eigen lijstje in de onophoudelijke omgang met de Bijbel. Luther sprak al van "nieuwe decalogen."

Bijbelgebruik kan wat manipulatief klinken, maar het is wel zo eerlijk om van bijbelgebruik te spreken, zo stelde de Leidse ethicus. "Door het manipulerende niet te verhullen, maak je jezelf criticabel en dat is in de ethiek hard nodig. Want een van de grootste problemen in de ethiek is dat je doet alsof je op zoek bent naar een moreel oordeel, terwijl je het allang hebt, intuïtief of per traditie. Je zou eerlijkheidshalve kunnen volstaan met het uitwisselen van meningen. Maar dat is natuurlijk te weinig. Er moet geargumenteerd worden. Ethiek wordt dan gemakkelijk het zoeken van bevestiging van dat reeds gevormde oordeel. En wat is nu mooier dan een bijbelse legitimatie? Het oordeel krijgt er iets absoluuts door."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen