Olijfolie tegen diabetes

Dat stelt Eglantine Otter-Barents, diëtiste bij het Diabetescentrum in Bilthoven, een onderdeel van Mesos Medisch Centrum. Ze heeft zelf al 35 jaar diabetes en is daardoor tevens ervaringsdeskundige. Otter-Barents adviseert suikerpatiënten hoe ze met een gezonde leefstijl en voedingsgewoonten de beruchte late complicaties van suikerziekte kunnen voorkomen.

Die late complicaties worden veroorzaakt door geleidelijke aantasting van de vaatwand van zowel de grote als de kleine bloedvaten. Dat kan op termijn leiden tot onder meer hart- en vaatziekten en aantasting van netvlies en nierweefsel. "Als je met de juiste voedingswijze schade aan je nieren kunt voorkomen in je latere leven, is dat pure winst."

Veel diabetici weten dat niet en gaan ervan uit dat streven naar een goede instelling op insuline en het handhaven van de juiste glucosewaarden in het bloed alles is wat ze kunnen doen. Daarnaast zijn er medicijnen zoals aspirines en cholesterolverlagers. "Heeft het dan nog wel zin om mensen te plagen met voedingsadviezen?" zo vroeg Otter zich af tijdens een afgelopen donderdag gehouden symposium over voedingsinterventie bij diabetes, georganiseerd door de Stichting Folia Orthica.

Behandeling en preventie

Dat dit zeker zin heeft, blijkt uit een indrukwekkende reeks van onderzoeksresultaten. Veel van die uitkomsten zijn niet alleen van belang voor de gezondheid van diabetici, maar eveneens voor hart- en vaatpatiënten en zeker ook voor gezonde personen, juist om het optreden van diabetes en hart- en vaatziekten te voorkomen.

Zo kwam eerder deze maand uit een Europees onderzoek van Wageningen Universiteit en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu naar voren dat ouderen die een mediterrane voeding gebruiken, gemiddeld langer leven dan generatiegenoten met een gewoon voedingspatroon. De maaltijd in bepaalde landen rond de Middellandse Zee is rijk aan groenten, fruit, volle granen, peulvruchten, vis en olijfolie en bevat weinig vlees en zuivelproducten. Tijdens het tien jaar durende onderzoek werd de groep ouderen -1507 mannen en 832 vrouwen tussen de 70 en de 90 jaar oud, uit elf Europese landen- nauwkeurig gevolgd. Van de groep met de mediterrane voedingsgewoonten overleed tijdens de onderzoeksperiode ruim 20 procent minder dan de reguliere groep die dat voedingspatroon niet volgt.

Niet roken, matig alcoholgebruik en matige tot intensieve lichaamsbeweging verlagen elk afzonderlijk het risico op sterfte met 20 tot 35 procent. Ouderen die alle vier de onderdelen van een gezonde leefstijl volgen, blijken over een periode van tien jaar 60 procent minder kans op overlijden te hebben in vergelijking met ouderen die deze leefstijl niet of gedeeltelijk volgen.

De in 2001 in het tijdschrift Circulation gepubliceerde resultaten van de befaamde Lyon Heart Study wezen ook al uit dat een mediterraan voedingspatroon beschermend werkt. Bij 600 hartpatiënten daalde het gecombineerde risico op plotselinge hartdood, een tweede infarct, onstabiele angina pectoris (kransslagadervernauwing met telkens terugkerende pijn op de borst), hartfalen, een beroerte, longembolie en trombose met maar liefst 50 tot 70 procent ten opzichte van patiënten die het dieet van de Amerikaanse Hartstichting volgden. Een resultaat dat volgens een commentator in Circulation zelfs met het beste cholesterolverlagende medicijn niet gehaald wordt.

Diëtiste Otter-Barents wijst op het belang van het totale voedingsmiddelenpakket. "Je kunt bij het mediterrane voedingspatroon niet één voedingscomponent afzonderlijk aanwijzen die verantwoordelijk is voor de gunstige effecten."

Twee zaken uit het mediterrane voedingspatroon zijn volgens haar opvallend. De gemiddelde consumptie van groente is hoog en ligt op minimaal 550 gram. Het huidige advies in Nederland is minimaal 200 gram groente, minder dan de helft dus. Ook de hoge inname van enkelvoudig onverzadigde vetten uit olijfolie is opvallend. Die ligt bijna twee keer hoger dan de inname aan verzadigde vetten (verhouding 1,7 : 1). Het betekent concreet dat tegenover elke 20 gram verzadigd vet 35 gram onverzadigd vet uit olijfolie staat. "Dat halen we bij lange na niet met het huidige Nederlandse voedingspatroon", zo rekent Otter-Barents voor.

Omega-3-vetzuren

De bevolking van het Griekse eiland Kreta at eind jaren vijftig -volgens Otter-Barents de periode waarin het meest pure mediterrane voedingspatroon nog voorkwam- ook minder vlees. Wel at ze meer vis (een belangrijke bron van omega-3-vetzuren) en gebruikte ze minder zuivelproducten dan Nederlanders nu doen. "De zuivelproducten -geiten- en schapenkaas, -melk- op Kreta bevatten indertijd bovendien omega-3-vetzuren dankzij de planten en kruiden die deze dieren aten."

Olijfolie is volgens Otter-Barents voor allerlei toepassingen in de keuken te verkiezen boven zonnebloemolie. Zonnebloemolie met het bekende omega-6-vetzuur linolzuur is verwerkt in allerlei voedingsproducten (onder andere dieetmargarine), waardoor de inname van linolzuur hoog ligt. Dat leidt tot een verstoorde vetzuurbalans, want de inname van omega-3-vetzuren (vooral uit vis en lijnzaadolie) is in Nederland laag. Er zijn aanwijzingen dat dit het immuunsysteem negatief beïnvloedt, wat kan leiden tot een verergering van allergieën en auto-immuunziekten zoals reuma.

Linolzuur heeft daarnaast een negatieve invloed op de insulinegevoeligheid van vetcellen. Zo bleek uit onderzoek onder mannen met diabetes waarin een linolzuurrijk dieet werd vergeleken met een oliezuurrijk dieet (olijfolie bevat veel oliezuur, een omega-9-vetzuur) dat het glucosetransport door de celmembranen duidelijk verbeterde bij de deelnemers aan het oliezuurrijke dieet. Mensen met diabetes kunnen volgens de diëtiste zonnebloemolie grotendeels beter vervangen door olijfolie. Via de vis uit het mediterrane dieet krijgen ze ook meer omega-3-vetzuren binnen.

Opmerkelijk zijn ook de resultaten van een onderzoek met diabetespatiënten met lichte nierfunctiestoornissen. Zij kregen een voeding die lijkt op het mediterrane dieet. De gebruikelijke hoeveelheid koolhydraten werd gehalveerd, rood vlees werd vervangen door wit vlees (kip, vis). Daarnaast kregen de deelnemers zuivel, ei, soja, een glas melk bij het ontbijt en verder alleen water, thee, rode wijn en olijfolie (als enig toegevoegd vet). Een controlegroep kreeg het gangbare eiwitbeperkende dieet. Van de deelnemers met het eiwitbeperkende dieet was 40 procent na vier jaar overleden of had dodelijk nierfalen, tegen 20 procent in de andere groep. "Een halvering dus van de sterfte en van een zeer ernstige complicatie. Als andere onderzoeken deze effecten bevestigen, zou dat een hele omslag kunnen betekenen voor de advisering bij diabetisch nierfalen", aldus Otter-Barents.

Gewicht

Niet alleen de voeding, ook een juist lichaamsgewicht is belangrijk voor het voorkomen van diabetes en voor de preventie van complicaties bij mensen die al suikerziekte hebben. Zo blijkt uit onderzoek dat bij daling van het gewicht ook de glucosewaarden in het bloed lager worden. Bij 10 procent gewichtsdaling hoort 30 procent afname van de buikvetmassa. De buikvetmassa is een onafhankelijke risicofactor voor het optreden van hart- en vaatziekten, zo bleek onlangs uit Canadees onderzoek.

Uit Schotse bron komt nog meer goed nieuws. De gevolgen van het verliezen van 10 kilo aan lichaamsgewicht liegen er niet om: een daling van het sterfterisico met 20 procent, een daling van de bloeddruk met 10 mm kwikdruk (bovenwaarde) en 20 mm (onderwaarde), een halvering van de nuchtere bloedsuikerwaarden (voorafgaand aan het ontbijt), een daling van 15 procent van het slechte LDL-cholesterol en een stijging van 8 procent van het goede HDL-cholesterol.

De Diabetes and Nutrition Study Group (DNSG, een Europese adviesgroep) werkt volgens Otter-Barents momenteel aan nieuwe voedingsaanbevelingen voor mensen met diabetes. Die komen in de praktijk in grote lijnen neer op het gebruiken van een mediterrane voeding met onder meer twee tot drie keer per week vis, vollegraanproducten, een ruim gebruik van groente en fruit, olijfolie, thee, een matig gebruik van rode wijn en een zeer beperk te consumptie van boter en vlees. De opstellers sluiten een rol voor visoliesupplementen niet uit.

Aan voeding zou in de diabetespoliklinieken doorgaans meer aandacht geschonken kunnen worden, weet de diëtiste. "De aandacht gaat vooral uit naar het spuiten van insuline en de controle op en behandeling van complicaties." Voor een persoonlijk dieetadvies kunnen patiënten van het Mesos Diabetescentrum te Bilthoven altijd een afspraak met de diëtist maken. Otter-Barents: "Ze komen zowel uit de regio als uit de rest van het land."

Meer informatie: Diabetescentrum Bilthoven, prof. Bronkhorstlaan 12, 3723 MB Bilthoven, tel. 030-2295900.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen