Gutenberg in getallen

Het gebeurde in maart 1455. Een zekere Enea Piccolomini -hij zou niet veel later paus Pius II worden- kreeg een gedrukt gedeelte van een Bijbel onder ogen. Het was een fragment van de Gutenbergbijbel, de eerst gedrukte Bijbel ooit. Piccolomini was dolenthousiast en prees het werk in een opgetogen brief. Geen wonder, want de Gutenbergbijbel was een prachtwerk. Kostbaar ook trouwens, toen, maar nu nog veel meer. Wordt een heel enkele keer ergens een onbekend exemplaar aangetroffen, dan is dat meteen wereldnieuws en kan de eigenaar rekenen op een miljoenenopbrengst.

Het werk is gedrukt door Johann Gutenberg (ca. 1396-1468), een Duitser, maar over hem zal het hier niet gaan. Wel zullen in deze column wat getallen gegeven worden, in de hoop dat daardoor tegelijk wat meer licht valt op de wordingsgeschiedenis van de beroemdste Latijnse Bijbel ooit.

Getallen dus. Wel, de Gutenbergbijbel bestaat uit twee delen; formaat 40,5 bij 29,5 cm, waarbij deel 1 324, deel 2 319 bladzijden heeft en de tekst, in twee kolommen gedrukt, eerst 40 en later 42 regels per pagina telt. Wat het gewicht betreft: dat hangt af van het materiaal dat Gutenberg gebruikte, want Bijbels op papier wegen 13,5 kilogram; exemplaren op perkament 22,5 kilo.

Maar dan, hoeveel zijn er gedrukt? We weten het niet precies, mede omdat Gutenberg al drukkend de oplage heeft vergroot en zo ten slotte uitkwam op mogelijk 130 tot 140 exemplaren op papier en 40 op perkament. Dat bracht het nodige met zich mee. In de eerste plaats natuurlijk dat hij een voor die tijd ongehoord grote hoeveelheid papier moest inslaan, daarnaast dat hij ook over een gigantisch groot aantal kalfshuiden moest beschikken. Perkament werd immers van kalfsvel gemaakt en men heeft geschat dat er voor die 40 exemplaren maar liefst 6400 kalveren moesten worden gevild.

Daarmee had je wel de vellen, maar hoe stond het met de letters? Gutenberg was in 1450 begonnen ze te maken. Iedere letter, dubbele letter, ieder leesteken, iedere afkorting moest hij zelf ontwerpen, zelf laten gieten en alles moest met de hand worden bijgewerkt. Men heeft ten slotte maar liefst 290 verschillende letters en tekens in zijn Bijbel geteld. Omdat Gutenberg voor iedere pagina 2600 tekens nodig had, en hij altijd met vier persen tegelijk drukte, moest hij minimaal 10.400 tekens paraat hebben.

Bladzij voor bladzij werd gezet en vervolgens gedrukt. Het zetten van een pagina kostte samen met de correctie een dag. Het drukken ging niet snel, want de persen moesten met de hand worden bediend; er konden slechts tien afdrukken per uur worden vervaardigd. Nadat de hele tekst gedrukt was, moesten er nog versieringen aangebracht worden op de randen en rond de letters. Daarna werd het werk ingebonden en kon het verspreid worden.

Het werd dus een prachtbijbel en de eigenaars zijn er zuinig op geweest. Zo zuinig dat er zelfs nu, zo'n 550 jaar later, nog ongeveer 50 exemplaren bewaard zijn gebleven, naast veel fragmenten.

Er zijn dus genoeg getallen te noemen met betrekking tot de Gutenbergbijbel, maar is daarmee alles gezegd? Want uiteindelijk is het wel zo dat Gutenberg een Bijbel op de markt bracht en daarom: hoeveel lezers zullen door zijn werk het Woord des levens hebben gevonden? Dat is toch het belangrijkste. Echter, hun aantal is niet bekend. Misschien maar beter ook, want ook al blijft het mogelijk om facetten van boeken en hun geschiedenis door cijfers duidelijk te maken, wonderen kunnen nooit in getallen worden uitgedrukt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen