Preken in de bouwput

Een dame op leeftijd heeft net haar fiets gestald in de Fietswacht ("Bewaakt je fiets voor niets"). Ze woont al twaalf jaar in Almere. Zij kent wel verschillende kerken. Zelf heeft ze geen behoefte aan een kerk. Opeens, wat snibbig: "En als ik het nodig vind om daarin verandering te brengen, dan weet ik de kerk zelf wel te vinden."

Op de hoek Stationsstraat/Beeldhouwerspad staat een ouder echtpaar van de zon te genieten. "Wij wonen zeven jaar in Almere", zegt hij ferm. "Maar kerken kennen we hier niet", zegt zij. Zijn ze zelf niet-christelijk dan? Beiden knikken stevig van wel. "Wij zijn onkerkelijk, maar niet onchristelijk", zegt hij. En zij: "Dat kan toch ook?"

Pionieren

"Ik ben hier de dominee. De kerk in Almere heet u hartelijk welkom." Zo begroette ds. E. F. Verbaas in 1976 de eerste inwoners van Almere. "Bij elke verhuiswagen gingen we kijken: wat zijn dat voor mensen? Bij iedere eerstesteenlegging waren we erbij. En steeds zeiden we: "Wij zijn van de kerk. Fijn dat u er ook bent, of u nu wel of niet naar de kerk komt."

De nu 76-jarige hervormde emeritus predikant had voorheen in Marken, Fijnaart en Maassluis-West gestaan, en overal vond hij het "heerlijk en geweldig", maar vooral in Almere was hij als een vis het water.

"Toen ik hier kwam, was er niets. Het was één grote bouwput. De stad lag nog op de tekentafel. Er was niets, maar ik had mijn Bijbel, en van de gemeente in Maassluis had ik een doopvontje meegekregen. En de rooms-katholieke pastoor, met wie ik samenwerkte, bracht een crucifix en een klein altaar mee. Dat was ons hele kerkinterieur."

Een gemeente opbouwen vanuit het niets is een uitdaging van formaat, zegt de in Almere-Buiten wonende emeritus predikant. "Maar als er niets is, heb je ook nergens last van. Hier waren nooit twistgesprekken geweest, hier waren nog geen kerken gescheurd. We waren allemaal blanco, en dat heeft soms ook z'n voordelen. Een plaatselijke traditie was er dus niet, maar de kerkelijke traditie was er direct, want die bracht ik zelf mee."

De eerste kerkelijke bijeenkomst werd gehouden in de kerstnacht van 1976. De rooms-katholieke pastoor Dirk Visser en de hervormde predikant Euft Verbaas hadden een zaaltje bemachtigd boven café De Roef. "Er waren zo'n honderd mensen. Dat viel ons nog wel een beetje tegen, want naar ons gevoel hadden we de halve wereld uitgenodigd. Maar daar zaten ze dan toch maar, de eerste bakker met zijn gezin, de eerste onderwijzer met wat kinderen, een groentenboer met zijn vrouw, en wij."

Ds. Verbaas was door de synode van de Nederlandse Hervormde Kerk beroepen tot predikant in de nieuwe polderstad Almere. De gemeente die ontstond kreeg als naam "Federatie gereformeerde kerk/hervormde gemeente". "Wij waren dus gelijk al PKN, ook al had nog niemand daarvan gehoord. Om kerkelijk pionierswerk te kunnen doen heb je een fors promillage oecumene in je aderen nodig. Anders lukt 't niet."

Ds. Verbaas: "Almere is geen heidense stad. Het is wel een onkerkelijke stad, maar ook een stad waar veel spirituele mensen wonen, mensen die op zoek zijn naar de zin van de dingen."

Goede Rede

De federatieve gemeente kerkte drie jaar boven café De Roef. "Op zondagmorgen moesten we eerst alle bierkringels van de tafeltjes poetsen. Maar als alles schoon was, stonden de pastoor en ik samen door een ruitje naar buiten te kijken of er al mensen kwamen."

De mensen kwamen. En de gemeente groeide. Het café werd te klein. In 1979 werd het oecumenisch kerkcentrum Goede Rede in Almere-Haven geopend. "Toen de kerk geopend werd, was het tien dagen feest in de buurt. Iemand die nog nooit een kerk vanbinnen had gezien, kwam een groot houten kruis brengen. Een ander bracht een geborduurde tekst."

Het was echt iets nieuws, zo'n federatief kerkmodel in de polder. "Bussen vol met vrouwenverenigingen hebben we ontvangen en weer uitgezwaaid. Dat wilden ze wel eens zien, zo'n oecumenische kerk in een stad in aanbouw."

Was alles dogmatisch even deugdelijk, alles leerstellig even zuiver? "Wij zijn hier soms al blij als mensen een plek vinden waar ze hun handen kunnen vouwen of, als ze dat liever doen, hun handen opheffen. In Almere werkte het allemaal wat anders dan op de Veluwe. Op zondag dragen mijn vrouw en ik ons zondagse pak. Dan poetsen we netjes onze schoenen. Dat zie je hier niet. Mensen trekken hier op zondag een joggingpak en sportschoenen aan. Hier zijn trouwens heel veel sportscholen, allemaal van die grote zalen. Soms denk ik: Mensen, zet daar een orgel in en hef de lofzang aan. Maak er een reli-tempel van en leg er op z'n minst een Bijbel neer."

Vurig zegt hij dan: "Hier, in Almere, zijn wel heidenen bekeerd, in elk geval." Hoewel, "hier zijn ook wel weer heidenen weggelopen."

De Wegwijzer

"Onze gemeente wil: Ongelovigen helpen om een toegewijd volgeling van Jezus Christus te worden en gelovigen helpen om te groeien in gemeenschap en een levende relatie met Jezus Christus." Dat is de doelstelling van de christelijke gemeente De Wegwijzer in Almere.

Voorganger André Meulmeester legt uit: "Wij zijn een jonge christelijke kerk in opbouw met een grote verscheidenheid aan activiteiten. Wij komen uit een rijke traditie en willen ons geloof op een relevante, eigentijdse manier in praktijk brengen."

Over Almere zegt Meulmeester: "Je mag hier best over God en over geloof praten, liever niet over de kerk, dat vinden ze al gauw minder relevant. Je krijgt met mensen uit Almere pas echt een probleem als je de God van de Bijbel aanduidt als de enige exclusieve God. En toch is dat onze boodschap."

Het initiatief van De Wegwijzer werd in 1994 genomen door enkele mensen uit de gereformeerde gemeente te Lelystad. Aan het Noordeinde werd een christelijke boekwinkel gestart, gelijktijdig werd een begin gemaakt met kinderwerk. "Via die kinderen kwamen we in contact met ouders en in de winkel ontstonden er relaties met volwassenen. In de winkel vroeg iemand: "Ik vind het prima als u me een Bijbel wilt geven, maar ik heb liever dat u me nu eens eenvoudig vertelt wat er eigenlijk in staat." Zo ontstond de eerste Bijbelcursus.

Inmiddels is het kinderwerk verspreid over drie locaties. Wekelijks bezoeken zo'n tachtig kinderen deze clubs, die geleid worden door vrijwilligers uit de regio. Meulmeester: "Kinderwerk is vruchtbaar werk, want als je kinderen een Bijbelvertaal vertelt, vragen ze thuis: Ma, waarom hebben wij eigenlijk geen Bijbel?"

Op verzoek van cursisten werd er ook op zondag Bijbelstudie gehouden. "We huurden een zaaltje", zegt Meulmeester, "waar we aan Bijbelstudie deden. Kinderen die meekwamen, kregen daar zondagsschool. De groep groeide, waardoor we op een gegeven ogenblik vaststelden dat er een soort van gemeente was ontstaan. Toen kwam de vraag: binnen welke kerkelijke kaders bevindt deze groep zich? Het andersoortige karakter van de bijeenkomsten bleek minder goed te passen bij het traditionele van de Gereformeerde Gemeenten."

Aansluiting bij de Christelijke Gereformeerde Kerken was om allerlei redenen evenmin haalbaar. "Evangeliseren in zo'n dynamische samenleving als die van Almere vraagt om korte lijnen. Je moet snel ergens op kunnen reageren, snel de vertaalslag naar de praktijk kunnen maken. In dat opzicht is het zelfstandig zijn van de gemeente een voordeel, naast alle nadelen die er natuurlijk ook te noemen zijn. Verder voelen we ons verbonden met allen die de Heere Jezus van harte liefhebben."

Dukdalf

Er lag helemaal geen plan klaar voor gemeentestichting in Almere, zegt Meulmeester. "Ondertussen vroegen cursisten wel steeds uitdrukkelijker naar zondagse kerkdiensten en naar bediening van de sacramenten. Daarop zijn we uiteindelijk overgegaan tot instituering van de zelfstandige gemeente De Wegwijzer."

Er kwam een kerkenraad en de gemeente bracht vervolgens een beroep uit op haar voorganger. In november 2002 werd Meulmeester in een speciale dienst door de kerkenraad bevestigd tot missionair predikant.

De zondagse diensten in het scholencomplex De Dukdalf (Almere-Buiten) worden bezocht door gemiddeld 200 tot 250 personen. Waar komen al die mensen vandaan? Vanwaar die groei? Meulmeester: "Ik bedoel het eerbiedig, als ik zeg: we stonden erbij en we keken ernaar. Het gebeurde gewoon. We hebben echt geen gekke dingen uitgehaald om mensen van de straat te plukken. God heeft die mensen naar ons toe gestuurd. Natuurlijk is een netwerk van activiteiten en relaties heel belangrijk, maar het blijft altijd een godswonder als er mensen op je weg komen. En het is een nog groter wonder als door Gods genade iemand in zijn nekvel wordt gepakt."

Enkele reformatorische kerken probeerden in de afgelopen dertig jaar vanuit het oude land voet aan de grond te krijgen in Almere. "Maar het traditionele model van kerk-zijn zomaar overplanten in een nieuwbouwstad lukt hier niet. Daarvoor zijn mensen in Almere te onafhankelijk."

Wij zijn, denkt Meulmeester hardop, in Almere de meest behoudende kerkelijke groepering. "In onze statuten ligt het gereformeerd belijden duidelijk verankerd. Dat veroorzaakt een gezond stuk spanning: we willen ons werk voortdurend toetsen aan de Bron, en daarbij het Woord vertalen naar de tijd waarin we leven."

Wat merkt Almere van de aanwezigheid van De Wegwijzer? "Te weinig. Echt, te weinig. Er zijn hier mogelijkheden te over, maar het ontbreekt ons aan mankracht. Er zou nog meer aan kinderwerk gedaan kunnen worden. Er zou iets voor jongeren moeten komen. In Almere wonen 20.000 jongeren, van wie de meesten best willen geloven dat er meer is tussen hemel en aarde. We hebben er geen mensen voor om hen dat te vertellen. Dat is eigenlijk een aanklacht."

Aan het Noordeinde zit de christelijke boekwinkel. Op de ruiten staat met grote letters De Wegwijzer. Binnen zegt Meulmeester: "Dit is voor veel mensen een vaste plek, waar ze een Bijbel kopen, een boek, een condoleancekaartje of een cd."

Op de planken staan Bijbels in allerlei talen, boeken over pastoraat, over levensproblemen, dagboeken en romans. In een bak rijgen cd's zich aaneen: gewijde muziek, gospelmuziek, kinderliederen, praise. Een allochtone vrouw zoekt in een stapeltje ansichtkaarten met Bijbelteksten. Aan de wand hangen posters met teksten: "The cross is your hope", "The Father loves you" en "He died for you".

Straatmuzikant

Op de winkelpromenade van Almere zit William op de stoeptegels, bij de ingang van H&M. Hij is straatmuzikant, 68 jaar oud. "Almere is een heidense stad", zegt hij. Beroerd is dat, vindt William. "Want de kerk is wel degelijk van belang. Geloof is volgens mij het beste wat er is."

Hij gelooft zelf dus ook? "Ik geloof in God." William gelooft nog meer: "Deze wereld vergaat binnenkort." En daarna? "Daarna zal het wel weer goed komen. Dan komen er weer betere mensen dan die er nu zijn."

Hij pakt zijn keyboard en zijn mondharmonica. Voordat hij de eerste smartlap inzet, zegt William nog: "Want zoals het er nu uitziet, is het wel allertreurigst."

Jongste stad van Nederland

Almere, de jongste stad van Nederland, ligt in de provincie Flevoland, in de polder Zuidelijk Flevoland. Het inwonertal stijgt in de richting van de 183.000. De eerste woningen werden in 1976, dertig jaar geleden, opgeleverd. Er wonen veel tweeverdieners, allenstaande ouders, jongeren. Vooral Amsterdammers zochten in Almere een nieuw begin.

Als Almere volgroeid is, bestaat de stad uit zes ver uit elkaar liggende kernen: Almere-Stad, Almere-Haven, Almere-Buiten, Almere-Hout (in aanbouw), Almere-Poort (in aanbouw) en Almere-Pampus (in ontwerp).

Er zijn 24 christelijke kerken en genootschappen in Almere actief. Een groot deel van deze kerken heeft zich verenigd in het ontmoetingspunt Relevante Kerken Almere (RKA), een platform voor maatschappelijk relevante activiteiten en aanspreekpunt voor de lokale overheid.

Van de 39 zetels in de gemeenteraad worden er 3 bezet door het CDA, 2 door de ChristenUnie. De Almeerse bevolking telt ongeveer 130 verschillende nationaliteiten. Kinderopvang is er in Almere zeven dagen per week, zo nodig dag en nacht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen