En de zee steeg

De Nederlandse kustverdediging is big business. Eenmaal aangelegde waterkeringen verouderen en slijten in veel gevallen af. Bovendien is er de zeespiegelstijging: die kan oplopen tot wel 110 centimeter in de komende eeuw, zo becijferde de rijkscommissie Waterbeheer 21e Eeuw. En dan blijft de verwachte toename van de wind (10 procent) en een bijbehorende "zwaardere golfaanval op de kust" nog buiten beschouwing. Kortom: "Dit stelt extra eisen aan de robuustheid van de kust", zo concludeert het Rijk in het procesplan Zwakke Schakels.

Golfbelasting

Dat plan is het gevolg van een kritische ronde die de waterschappen in 2003 langs de dijken, duinen en overige waterkeringen aan de Noordzeekust maakten. Dat deden ze naar aanleiding van signalen over een zwaardere golfbelasting van de kust dan tot dan toe werd aangenomen. En inderdaad bleek een aantal kustvakken niet meer aan de eisen te voldoen - of was te verwachten dat ze daar in elk geval binnen een termijn van twintig jaar niet langer aan zouden voldoen.

Het project Zwakke Schakels was geboren. Tien kustvakken, van Den Helder in het uiterste noorden tot Cadzand-Bad in het uiterste zuiden, kregen het predicaat "Zwakke Schakel" toebedeeld. De 'gelukkigen' kregen de zekerheid dat de zwaktes in elk geval vóór 2015 verholpen zouden zijn, met een veiligheidsgarantie van minstens vijftig jaar.

In de afvalrace naar de begeerde titel vielen ook kustvakken buiten de boot. Katwijk lobbyde bijvoorbeeld sterk om ook het predicaat toegewezen te krijgen, maar dat mislukte. "We hebben nu eenmaal in 2003 het plan vastgesteld", zegt Karin van Rooijen van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. "Maar diverse andere zwakke plekken aan de kust zijn wél in het Hoogwaterbeschermingsprogramma van V en W opgenomen. Katwijk zit daar ook bij. Die plekken worden niet later aangepakt dan de zwakke schakels."

Vijf miljard euro

"Zwakke Schakels" is een van de meest opvallende projecten van Verkeer en Waterstaat om het land te beschermen. Een ander bekend project is Ruimte voor de Rivier. Al deze programma's lopen in elk geval tot 2015, met een gezamenlijk budget van niet minder dan zo'n 5 miljard euro. Voor de zwakke schakels is daarvan 742 miljoen gereserveerd.

Met de versterkingen moet de kust er voor een halve eeuw veilig bij liggen, "rekening houdend met de huidige kennis van de zeespiegelstijging en de hydraulische randvoorwaarden." Maar vijftig jaar is in waterland geen erg lange tijd. "Binnenkort wordt er een deltacommissie in het leven geroepen die gaat kijken naar de kustbescherming op de lange termijn, dus na die vijftig jaar", zegt Karin van Rooijen van V en W. "Maar voor de zwakke schakels zou dat te lang duren. Die hebben al op korte termijn versterking nodig."

Bij de vaststelling van de schakels in 2003 is er verschil gemaakt in zogeheten prioritaire en niet-prioritaire schakels. Dat zegt niets over de grote haast waarmee ze versterkt moeten worden, maar over de achterlandproblematiek die er in veel gevallen bij komt. Waar ook het achterland wordt bedreigd door de zee en waar in het achterland eveneens -soms forse- aanpassingen moeten worden gedaan, spreekt het Rijk van prioritaire schakels. Dat zijn er acht. In sommige gevallen zijn de ingrepen zeer rigoureus. Zo krijgt Scheveningen voor een deel een compleet nieuwe boulevard.

Ruzies

In sommige gevallen zorgde de afstemming tussen alle betrokkenen voor de nodige ruzies - en nog, want in een aantal gevallen is nog steeds geen besluit genomen over de te nemen maatregelen en hoe die in het achterland ingepast moeten worden. Zo wil de gemeente Vlissingen een zo mooi mogelijke inpassing in de omgeving, inclusief fietspaden en groenvoorziening, terwijl daar geen geld voor beschikbaar komt. Het waterschap daarentegen wil haast maken, als verantwoordelijke voor het beheer en onderhoud van de waterkering.

Uiteindelijk hebben de drie betrokken provincies (Noord- en Zuid-Holland en Zeeland) de regie. Zij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de planstudies en moeten op hun beurt verantwoording afleggen aan de eindverantwoordelijke: het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dat ministerie zal ervoor moeten zorgen dat de ambitieuze plannen inderdaad in 2015 zijn afgerond, wat in sommige gevallen nog een hele klus lijkt te worden. Bovendien moeten dan de nieuwe plannen alweer klaar liggen. Want de zee rust nooit.

De Nederlandse kust kent tien zwakke schakels die dringend versterking nodig hebben tegen de oprukkende zee. Deel 1 van een serie. Maandag deel 2.

1. Kop van Noord-Holland

Het kustgedeelte tussen Den Helder en Callantsoog, in de Kop van Noord-Holland, heeft te kampenmet forse erosie. Dat is het gevolg van sterke stroming in de geulen voor de kust. Daar komt nogbij dat de duinenrij langs de 30 kilometer lange kuststrook erg smal en daardoor toch al kwetsbaaris. De provincie Noord-Holland heeft gekozen voor een oplossing die met name op de zeezijdegericht is. Voor de kust en op het strand wordt veel extra zand gestort. Daarnaast worden meerlandinwaarts meteen de "kwaliteiten van het kustgebied", te weten rust en ruimte, verbeterd. Deprovincie denkt aan een strandreservaat, aan recreatievoorzieningen en aan wandel- en fi etspaden.De uitvoering van het werk staat niet voor 2009 gepland.

2. Den Helder

De zwakke schakel Den Helder is, net zoals de Kop van Voorne, eenniet-prioritaire schakel. Er speelt geen achterlandproblematiek, watde uitvoering een stuk eenvoudiger maakt. Mede om die reden is DenHelder de enige van de tien zwakke schakels waar het werk al klaaris. Het gaat om werkzaamheden aan de Helderse Zeewering, die deNoordzee buiten houdt. In 2004 en 2005 is een deel van de grasmatvan de zeewering vervangen door een speciaal soort open asfalt. Opdat asfalt groeit vervolgens weer gewoon gras. Hierdoor moet de zeeweringvoor de kust van de marinestad voor de komende vijftig jaarweer voldoende soelaas tegen de oprukkende golven kunnen bieden.

3. Hondsbossche en Pettemer Zeewering

De Hondsbossche en Pettemer Zeewering is de enige van de tien schakels waarvannog niet bekend is wat de precieze maatregelen zullen worden. Eind dit jaar beginthet ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) met eenmilieueffectrapportage voor het gebied. Het beste plan zal daarna aan de ministerworden aangeboden. Natuurmonumenten, die een groot deel van het gebied achterde zeewering in handen heeft, lobbyt sterk voor de realisatie van een zogehetenoverslagdijk. Incidenteel mogen de golven daarbij over de dijk slaan. Maar het hoogheemraadschapHolland Noorderkwartier is nog niet erg positief over die plannen. Deversterking, in welke vorm dan ook, moet in 2008 worden uitgevoerd.

4. Noordwijk

De badplaats Noordwijk krijgt eenveilige, nieuwe dijk. Dat is eenforse ingreep, die echter nodig isom de veiligheid voor in elk gevalde komende h alve eeuw te garanderen.Omdat een dijk zondermeer echter afbreuk zou doen aanhet duinlandschap bij Noordwijk,is het plan "Dijk in duin"vastgesteld. Behalve de dijk komter bij Noordwijk een zeewaartseduinverbreding van bijna 50 meterte liggen. In dat duin wordt de dijkaangebracht. Het is de bedoelingdat het duin de hele dijk afdekt,zodat die uiteindelijk niet zichtbaaris. Wel komt de hele boulevardvan Noordwijk door de ingreepachter de nieuwe duinen-met-dijkte liggen. Het werk in Noordwijkbegint woensdag.

5. Scheveningen

Evenals in Noordwijk krijgt de kust in Scheveningen versterkingdoor middel van een dijk. Dat wordt een dijk in deboulevard zelf. Daardoor wordt de boulevard, het paradepaardjevan Scheveningen en min of meer ook van de heleNederlandse Noordzeekust, eveneens drastisch vernieuwd.De nieuwe boulevard krijgt een gebogen lijn en een breeden verhoogd plein ter hoogte van het zwakste punt in dezeewering: de Keizerstraat. Daarnaast wordt er op het strandvoor de boulevard veel extra zand aangebracht. Dit zandbanketmoet tot 4,5 meter boven NAP reiken, waardoor de krachtvan de golven al is getemd voordat ze überhaupt de boulevardkunnen bereiken. De uitvoering begint, volgens de plannen,over ongeveer twee jaar.

6. Delfl andse kust

De ongeveer 15 kilometer langeDelfl andse kust loopt van het zuidenvan Scheveningen tot aan Hoek vanHolland. Nog vrij onlangs is uit hetvergelijken van diverse alternatievengebleken dat een extra duinenrij aande zeezijde voor dit gebied de besteoplossing is. Ook wordt het bestaandestrand verbreed, waardoor de kuststrookmakkelijker te onderhouden is.De strandpaviljoens schuiven volgensdit plan zeewaarts mee met de kustversterking.Tegelijk met de versterkingwordt tussen 's-Gravenzande en Hoekvan Holland een nieuw duingebiedaangelegd, als natuurcompensatie voorde aanleg van de Tweede Maasvlakte.Volgens de plannen begint de uitvoeringvolgend jaar.

7. Kop van Voorne

Samen met Den Helder is de Kop van Voorne een zwakke schakel die redelijk eenvoudig aangepakt kanworden. Anders dan bij de acht andere schakels spelen er geen landschappelijke moeilijkheden mee. Mededaardoor is al een jaar geleden een oplossing gekozen: het zeewaarts verbreden van de kust. Dat gebeurtop twee manieren. Bij de zuidwestkust van Voorne wordt een hoog strand aangelegd. Het strand moet opdie plaats een meter hoger worden dan nu het geval is. Bij de Punt van Voorne is zo'n oplossing niet ideaal,omdat de erosie door de uitstekende vorm erg groot is. Daarom komt daar een nieuwe duinenrij - die, zo isde verwachting, in de loop der tijd ook weer langzaam zal wegslijten. Het werk begint in februari 2008.

8. Flaauwe Werk

Het Flaauwe Werk is een geasfalteerde dijk bij Ouddorp,op Goeree-Overfl akkee. De dijk is gedeeltelijk afgedektmet zand, maar is voor de toekomst niet sterk genoeg.Daarom komt er een binnendijk bij. De kustverdedigingkomt daardoor tot wel 3 meter hoger te liggen. Dat heeftook gevolgen voor het binnenland: iedere verhogingbetekent immers ook een verbreding, die gemiddeld tienkeer zo veel ruimte inneemt. De binnendijk zal dan ook tot30 meter het land in kruipen. Daarvoor moet een deel vande aanwezige natuur en fi ets- en wandelpaden wijken.Die worden echter hersteld of op een andere manier weeringepast. De eerste schop bij het Flaauwe Werk gaatwoensdag de grond in.

9. Zuidwest-Walcheren

Een groot gedeelte van de Walcherse kust, grofweg het gebied ten zuiden vanDomburg tot aan Vlissingen, moet versterkt worden. Dat gebeurt door ondermeer zeewaartse versterking met zand, zoals bij de zeedijk van Westkapelle.Daar wordt de dijk bovendien overslagbestendig gemaakt, wat wil zeggen dater incidenteel water overheen mag komen zonder dat dit de dijk van binnenuitverzwakt. De Walcherse kust wordt echter ook landwaarts aangepakt, onder meerbij Vlissingen. De gemeente wil die versterking zo mooi mogelijk inpassen in hetlandschap, maar heeft daar geen geld voor. Waterschap Zeeuwse Eilanden gaatdan ook onverdroten door met de voorbereid ingen: de versterking moet in 2008beginnen.

10. West-Zeeuws-Vlaanderen

De tiende schakel wordt gevormd door de complete Noordzeekustvan Zeeuws-Vlaanderen, van Breskens tot Cadzand. De bedoelingwas om op grote schaal landwaartse duinverbreding toe te passen,maar dat plan stuitte op weerstand. Forse lappen landbouwgrondzouden dan opgeofferd moeten worden. Na veel overleg zijn deplannen bijgesteld. De versterking wordt nu op de meeste plaatsenin zeewaartse richting uitgevoerd. Alleen bij Nieuwvliet en Breskenskomt landwaarts een extra duinenrij. Bij Breskens gaat de versterkinggepaard met de realisatie van het natuur- en reacreatieprojectWaterdunen. Het defi nitieve plan van aanpak voor de Zeeuws-Vlaamse kust verschijnt later deze maand.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen