Parels van Matthew Henry in het Indonesisch

Van der Schoot werd twee jaar geleden benoemd als consultant vertalen bij de organisatie Oikonomos foundation met als opdracht "het vertalen van gereformeerde lectuur in het Indonesisch." Daarvoor werkte zij bijna vijf jaar voor de Zending Gereformeerde Gemeenten (ZGG) in Papoea-Nieuw-Guinea. Ze was werkzaam als jeugdwerkadviseur binnen de GJPI, de zendingskerk van de Gereformeerde Gemeenten.

Omdat zij in 2000 problemen kreeg met haar visum, evenals in voorgaande jaren, keerde ze terug naar Nederland om van daaruit op afstand het werk te begeleiden dat ondertussen overgenomen was door een team in Papoea-Nieuw-Guinea.

Barry van der Schoot bleef zich op Indonesië betrokken voelen. Ze ging na terugkomst in Leiden Indonesische letteren studeren en voltooide in 2004 haar opleiding op een linguïstisch onderwerp: het gebruik van Arabische leenwoorden in Indonesische Bijbeltaal. Direct daarna ging ze bij Oikonomos aan de slag om mee te helpen aan het vertalen en verspreiden van gereformeerde lectuur.

Onderzoek

Haar eerste taak was om in Indonesië te onderzoeken wat er beschikbaar was aan lectuur op gereformeerd gebied en waaraan behoefte zou zijn. "De hoeveelheid gereformeerde lectuur bleek klein te zijn, vooral afgezet tegen de enorme hoeveelheid vertaalde boeken uit evangelische hoek en van pinkstergroepen uit Amerika."

Na een rondgang bij verschillende theologische universiteiten en hogescholen koos Oikonomos uiteindelijk voor de vertaling van het Bijbelcommentaar van Matthew Henry. "Er zijn wel Bijbelcommentaren in het Indonesisch beschikbaar, maar soms niet volledig, of er is wat op de inhoud af te dingen. We waren van mening dat Matthew Henry een waardevolle aanvulling zou zijn op het beschikbare aanbod."

Oikonomos wil graag dat het Bijbelcommentaar door een zo breed mogelijke groep gebruikt gaat worden. "Dus zowel door de afgestudeerde theoloog in Jakarta als door de evangelist in een afgelegen gebied in Papoea of Kalimantan. Het vertalen van bijvoorbeeld de commentaren van Calvijn zou in dat geval een grote groep uitsluiten omdat dit commentaar een stuk moeilijker is."

Van der Schoot ging vervolgens als netwerker aan de slag. "Iedereen die zich bezighoudt met vertaalwerk in Indonesië weet dat het moeilijk is om geschikte vertalers te vinden. Bovendien betrof het hier een relatief moeilijke opdracht: het vertalen van ouderwets Engels. Er worden woorden gebruikt die in de vergetelheid zijn geraakt, of die een andere betekenis hebben gekregen."

In het begin werden soms te snel vertalers aangenomen, zo bleek. "Vervolgens hadden we zo veel werk aan het corrigeren van de tekst dat we die sneller opnieuw konden vertalen. We zijn in de loop van de tijd daarom veel kritischer geworden bij het aannemen van vertalers. Mensen moet eerst een proefvertaling maken en op grond daarvan worden ze al of niet uitgenodigd voor een gesprek."

In zo'n gesprek wordt vooral gekeken naar christelijke achtergrond, motivatie, kennis en ervaring. "Als de eerste selectie positief is verlopen, krijgen mensen een proeftijd van een halfjaar. Daarna wordt besloten of men als vaste vertaler kan meewerken. Vertalers komen overigens niet in dienst van Oikonomos. Men werkt veelal parttime en wordt betaald op grond van de hoeveelheid vertaald werk."

Team

Het vertaalteam bestaat op dit moment uit vier vaste vertalers, vijf Indonesiërs die in hun proeftijd zitten, twee proeflezers in Indonesië, twee meelezers in Nederland, een redacteur en Barry van der Schoot als eindverantwoordelijke. Onder de vertalers zijn een gepensioneerde econoom, een huisvrouw, een theoloog en een taalkundige. De oudste is 63, de jongste 25 jaar. "We hebben gemerkt dat een taalkundige of theologische graad geen garantie is om een goed vertaler te zijn. Bij vertalen gaat het om specifieke gaven."

Als een hoofdstuk is vertaald, wordt dit gecorrigeerd door Johnny Tjia. Tjia, afkomstig en woonachtig op Ambon, is een taalkundige die Van der Schoot in Leiden ontmoette toen hij bezig was met zijn promotieonderzoek. "Een docent die ik had ingelicht over mijn nieuwe baan bij Oikonomos, bracht ons met elkaar in contact. Hij dacht dat Tjia misschien wel iets kon betekenen voor mijn werk. Dat had hij juist gezien. Johnny Tjia is vanaf het begin betrokken bij het werk en is mijn rechterhand: hij is native speaker van het Indonesisch en heeft een sterk ontwikkeld gevoel voor taal."

Na de correcties bekijkt Van der Schoot nog eens of de vertaalslag vanuit het Engels goed is gemaakt. Daarna wordt het werk teruggestuurd naar de vertalers, zodat ze kunnen leren van de door Tjia en Van der Schoot gemaakte correcties.

De volgende fase is het lezen van de Indonesische tekst door de Indonesische proeflezers die geen kennis hebben genomen van de Engelse brontekst. "Hun inbreng is van groot belang, temeer daar het hier gaat om Papoea's die soms een ander woord- en zinsgebruik kennen dan bij voorbeeld de mensen die op Java wonen. Als we willen dat deze Bijbelverklaring voor iedereen toegankelijk wordt, dan mag de keuze van het woordgebruik in elk geval geen obstakel zijn."

Na deze stap wordt het werk door twee Nederlandse theologen, die het Indonesisch beheersen, nog een keer doorgenomen. Vervolgens gaat het werk naar de drukker. Het team heeft in Surabaya een christelijke uitgeverij gevonden, Momentum, die het als haar missie ziet om gereformeerde lectuur te verspreiden.

Training

Niet alleen begeleidt het Oikonomosteam het vertaalproces, het geeft ook trainingen aan de vertalers. "Vorig jaar hebben we ons tijdens een vierdaagse cursus intensief beziggehouden met vertaalmethodes en -principes, het corrigeren van eigen werk en het beoordelen van andermans werk, alles gerelateerd aan deze Matthew Henry."

De waarde van het Henryproject staat voor Van der Schoot vast. "We hebben voor dit commentaar gekozen omdat het als standaardwerk van hoog niveau wordt beschouwd. Spurgeon heeft eens gezegd dat iedere christen het Bijbelcommentaar van Henry driemaal gelezen zou moeten hebben."

Van der Schoot hoopt dat het Bijbelcommentaar zijn weg naar de harten van mensen in Indonesië zal vinden. "Er zijn dagen dat ik niets anders doe dan de Indonesische teksten doornemen en vergelijken met de oorspronkelijke Engelse tekst. Soms neem ik ook de Nederlandse vertaling erbij. Je kruipt dan als het ware door de tekst heen. Ik moet eerlijk zeggen dat ik nooit geweten heb dat deze Bijbelverklaring zo veel schone parels bevat. Soms ben ik verwonderd over de zeggingskracht van Henry, over alle cultuurbarrières heen."

Meerdere malen hebben de vertalers laten weten dat ze bemoedigd en versterkt werden door vooral de toepassingen die Henry maakt. "Een van de proeflezers, Yohanis Ibo uit Papoea, vertelde een tijdje geleden dat hij gevraagd was om op een zondag in de gemeente te preken. Ibo heeft theologie gestudeerd, maar heeft geen eigen gemeente. Hij was op dat moment juist bezig met de proeflezing van Markus 7, waar het gaat over het vasthouden aan de adat (oude Indonesische tradities), iets wat ook in Papoea-Nieuw-Guinea nog een belangrijke rol speelt."

Ibo besloot daarover te preken en maakte vooral gebruik van de uitleg van Henry. "Hij vertelde dat hij nog nooit zo veel bemoedigende en instemmende reacties heeft gekregen op zijn preek als juist die keer. Voor mij een blijde bevestiging dat de inhoud overkomt, zelfs over culturele grenzen heen!"

Barry van der Schoot heeft het werk met vreugde gedaan. "Ik vind het altijd boeiend om met taal bezig te zijn. Daarnaast zag ik tijdens mijn werk in Papoea-Nieuw-Guinea al het belang in van goede boeken in het Indonesisch. Zendingswerkers repatriëren, maar geschreven materiaal blijft en kan een uitwerking hebben die we te vaak nog onderschatten. In een land met ruim 220 miljoen inwoners, van wie ruim 80 procent moslim is, is het een wonder dat een commentaar als van Henry nog vrij gedrukt en verspreid kan worden. Als we de gehele Matthew Henry willen vertalen, zal het totale project nog vele jaren gaan duren. Het betekent dat we moeten werken zolang het dag is."

Avond met

gouden rand

De presentatie van een eerste deel van de Bijbelverklaring van Matthew Henry in het Indonesisch was een avond met een gouden rand, zegt coördinator Barry van der Schoot. Ruim 200 aanwezigen -een aantal rectors van theologische universiteiten en tal van andere geïnteresseerden- woonde vorige week donderdag in Surabaya (Java) de presentatie bij. Na de bijeenkomst konden mensen het boek kopen voor de helft van de prijs. "Het was geweldig om te zien hoeveel mensen het inderdaad aanschaften."

De eerste druk bestaat uit 3000 exemplaren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen