Zoeken naar het wondermiddel

Soms gaat het opeens wél goed. Dan slaat een project onder jonge, rellende Marokkanen plotseling prima aan en zijn de resultaten boven verwachting. Deze week bleek dat nog in Utrecht, waar in sommige wijken al jaren een forse Marokkanenproblematiek heerst. Dat moet nu afgelopen zijn. Dé oplossing daar zijn straatcoaches, zei burgemeester Wolfsen dinsdag. Dat zijn "stevige toezichthouders" die sociale vaardigheid koppelen aan een sterke uitstraling. Ze kennen de jongerencultuur en spreken jongeren aan die zich intimiderend gedragen. Het resultaat: de criminaliteit en overlast in de wijk Kanaleneiland daalden zienderogen.

In Kanaleneiland lukte het. En nu moet ook de rest van Utrecht aan de straatcoaches geloven. Relschoppers in Overvecht, Hoograven, Zuilen en Ondiep kunnen hun borst nat maken.

Ei van Columbus

Toch is het niet gezegd dat het ene succesproject ook elders succesvol is, denkt Hasib Moukaddim van het Netwerk Marokkaanse Jongerenorganisaties. "Ik geloof niet dat er één aanpak is die overal werkt. Grotestedenproblematiek is bijvoorbeeld heel anders van karakter dan problemen op het platteland."

Het scala van mogelijke oplossingen is inmiddels groot. Resocialisatie, het leger als tuchtschool, internaten, Marokkaanse buurtvaders, samenscholingsverboden, tijdelijk terug naar Marokko, snelrecht, cameratoezicht, avondklokken: allerlei probeersels zijn op de reljeugd losgelaten en iedere deskundige heeft in de achterliggende jaren zijn overtuiging beargumenteerd voor het voetlicht gebracht. Maar de praktijk is weerbarstig. Het ei van Columbus lijkt nog nooit gevonden te zijn.

Dat is ook niet zo gek, want de oorzaak van de problemen is nooit onomstotelijk vastgesteld, zegt de Marokkaanse Moukaddim. Als bestuurslid van de Marokkaanse Jongerenorganisaties wordt hij veel met de problematiek geconfronteerd. "Oplossingen worden geformuleerd zonder te weten waar het probleem nu eigenlijk ligt. Mensen gaan snel uit van de Marokkaanse cultuur, of de islam, of het onderwijs, of sociale problemen. Maar blijkbaar zijn die aannames niet goed, want de oplossingen werken niet."

Zelf is Moukaddim ermee gestopt een verklaring te zoeken. "Ik ben ervoor om heel diep onderzoek te gaan doen. Nu gaan we nog te snel over tot actie. Wij als Marokkaanse groep hebben natuurlijk ook gezocht naar de oorzak van de problemen, maar ook wij hebben ze niet opgelost."

Turkse gemeenschap

Een van de meest recente publicaties over het probleemgedrag is die van de Groningse criminoloog Jan Dirk de Jong, die jarenlang etnografisch onderzoek deed naar opvallend delinquent groepsgedrag onder Marokkaanse jongeren in Amsterdam-West, Ook hij constateert dat recent heel wat voorstellen zijn omarmd "zonder dat er gedegen onderzoek is geweest naar wat werkt. Dan wordt er wéér wat bedacht en dan blijkt het wéér niet te werken. Vervolgens zitten jongerenwerkers en hulpverleners met de handen in het haar."

Het moet de Marokkaanse cultuur zijn, is een van de meest gehoorde verklaringen. Zelfs de Amsterdamse burgemeester Cohen noemde recent man en paard en vindt dat de Marokkaanse gemeenschap haar verantwoordelijkheid moet nemen. Vaak wordt daarbij verwezen naar de specifieke vechtersmentaliteit in het Marokkaanse Rifgebergte, waar de meeste Marokkaanse Nederlanders vandaan komen. Bovendien krijgen de jongens thuis weinig begrenzing, waardoor hun zelfcontrole te weinig is ontwikkeld. Omdat de Nederlandse cultuur hun vervolgens meer ruimte geeft dan de Marokkaanse, is dat een recept voor wangedrag, zo klinkt het regelmatig onder hulpverleners en andere betrokkenen.

Tegen de stroom in wil De Jong de Marokkaanse achtergrond van de jongens niet als verklaring gebruiken. "Wég met die culturele verklaring. Als je dat wilt gebruiken om hun wangedrag te verklaren, moet je dat aantonen. Maar dat doet de culturele verklaring niet. De Turkse gemeenschap heeft gewoon veel verenigingen weten te bemachtigen. Door al die voetbalclubs is daar minder zichtbare criminaliteit."

De Jong moet opboksen tegen een cultuur waarin het in korte tijd gebruikelijk is geworden om etniciteit gewoon te benoemen. Niks geen "mediterraan uiterlijk" of "zuidelijke tinten", tegenwoordig zijn het kortweg Marokkanen. Toch houdt De Jong voet bij stuk dat hun etnische achtergrond geen factor van belang is. "Ik wil best mijn woorden terugnemen, maar dan moet ik wel het bewijs geleverd zien dat de problemen met de Marokkaanse cultuur te maken hebben. Waarom hebben Koreaanse groepen in Los Angeles ook met deze problematiek te maken? Zijn die jongeren soms naar Marokko geweest voor een paar lessen "Hoe word ik macho?" Aan het probleemgedrag is niets Marokkaans. Het heeft veel eerder te maken met de onderklasse, met de cultuur van de straat."

Rellen versus religie

Voor zover er onderzoek is gedaan onder jonge rel-Marokkanen, noemen zij zich in de regel bijna allemaal moslim. Toch legt vrijwel geen enkele deskundige een verband tussen de rellen en religie.

Jonge Marokkanen zijn doorgaans gelovig. Ze voelen zich zelfs meer moslim dan Marokkaan, blijkt uit een deze week gepresenteerd onderzoek van de Groningse godsdienstwetenschapper Susan Ketner. Zij promoveerde donderdag op een onderzoek onder een groot aantal Marokkaanse jongeren.

"Natuurlijk is het geloof iets dat ze van huis uit mee hebben gekregen", zegt Ketner. "Maar wat me opviel bij veel gesprekken is dat er een groot element van keuze door de jongeren zelf in zit. Je kunt kiezen of je moslim bent of niet. Dit in tegenstelling tot hun Marokkaan-zijn."

Volgens Ketner is de duidelijk minder sterke binding met hun Marokkaanse identiteit een gevolg van de discriminatie die de jongeren ervaren. Ook als moslim worden ze gediscrimineerd, maar blijkbaar is hun band met het geloof sterker dan die met hun Marokkaan-zijn, constateert zij.

Ook uit een onderzoek onder de bezoekers van maroc.nl, een Marokkaanse communitysite voor jongeren, blijkt dat zij het geloof serieus nemen. Zo deed 97 procent mee aan de ramadan, die afgelopen week eindigde. Een bijna even groot percentage wil ooit op bedevaart naar Mekka.

Toch kan religie rellen onder Marokkaanse jongeren niet verklaren, zeggen veel onderzoekers. "Wat het lastig maakt is dat de jongeren zeggen dat ze moslim zijn", erkent Hasib Moukaddim van het Netwerk Marokkaanse Jongereno rganisaties. "Maar intussen doen ze alles wat de islam verboden heeft."

Moukaddim constateert dat de ontsporende jongeren juist een smet leggen op de moslimgemeenschap. Dat ziet ook Martijn de Koning, die eerder dit jaar promoveerde op geloofsbeleving en identiteitsvorming bij jonge moslims van Marokkaanse afkomst in Gouda. Volgens hem is de criminaliteit van veel jongeren zelfs een verklaring waarom zo veel andere jongeren zoeken naar een "zuivere islam", zo zei hij eerder in deze krant. "Moslims wijken door die criminaliteit te veel af van wat de zuivere islam is. In die zin is de hang naar de zuivere islam ook kritiek op het functioneren van andere moslims: als jullie beter volgens de regels van het geloof zouden leven, zouden wij niet zo'n slechte naam hebben."

Citaten van betrokkenen over oorzaken en oplossingen uit eerdere artikelen in deze krant.

"Ze vinden Hollanders maar slappelingen. Wanneer zo'n slappeling de ander in het publieke domein corrigeert en ook nog een beroep doet op respect, dan voelt een jonge trotse Marokkaan zich diep beledigd."

Criminoloog Hans Werdmölder

"De Nederlandse overheid doet het helemaal verkeerd. Je moet die jongens oppakken en terugsturen naar Marokko."

Farid, Marokkaanse ex-crimineel

"De wet is voor iedereen gelijk, maar de behandeling van allochtonen kan om een andere stijl vragen dan die van autochtonen."

Oud-korpschef J. Wiarda van de politie Haaglanden

"Er is soms een hele trits hulpverleners aan zo'n probleemgezin verbonden die van elkaar nauwelijks weten wat ze doen."

Marieke Terhürne, aanpak Harde Kern van de gemeente Amsterdam

"Thuis dragen Marokkaanse zonen bijzonder weinig verantwoordelijkheid. Binnen wordt alles geregeld door moeder. Zij stelt geen duidelijke grenzen en verwent haar zonen."

Fleur Jurgens, auteur van "Het Marokkanendrama"

"De achtergrond van Marokkanen doet er kennelijk niet toe. Alsof Marokkanen zich na één generatie een totaal nieuwe cultuur eigen kunnen maken. Dat is buitengewoon naïef."

Medisch directeur J. de Jong van de GGD in Amsterdam

"De hang naar een zuivere islam is tegelijk kritiek op het functioneren van sommige Marokkanen: als jullie beter volgens de regels van het geloof zouden leven, hadden wij niet zo'n slechte naam."

Islamonderzoeker Martijn de Koning

"Wat we vooral niet moeten doen is de problemen en het gedrag van deze jongens ten onrechte bestempelen als "typisch Marokkaans.""

Criminoloog Jan Dirk de Jong

"Ze doen geen stap terug of opzij. Ze zien mij als christenhond op wie ze gewoon mogen schelden en voor wie ze niet aan de kant gaan. Bovendien doen hun ouders er weinig tot niets aan."

Inwoner van de Goudse wijk Oosterwei

"Politici hebben de mond vol van integratie van buitenlanders, maar scheuren zelf de samenleving uiteen." Korpschef J. Stikvoort van de politie Hollands-Midden "Marokkanen zijn meer dan Turken bezig met integratie. Daar horen problemen bij, dat is onvermijdelijk." Hasib Moukaddim, Netwerk Marokkaanse Jongerenorganisaties

Slechte statistieken

In Nederland wonen zo'n 315.000 Marokkanen. Dat is ruim veertien keer zo veel als in 1973, toen de werving van gastarbeiders werd gestopt. Belangrijkste oorzaken van die toename: gezinshereniging, huwelijksmigratie en relatief hoge geboortecijfers.

Bijna een derde van alle jongens in justitiële inrichtingen is van Marokkaanse afkomst.

Een op de tien Marokkaanse jongens staat bij de politie geregistreerd als verdachte.

In Amsterdam verlaat bijna 70 procent van de Marokkaanse jongens het onderwijs zonder diploma.

Van de Marokkaanse jongeren in Amsterdam is 40 procent werkloos - meer dan het dubbele van het werkloosheidspercentage onder autochtone jongeren.

Bijna de helft van de Marokkaanse kinderen in Amsterdam groeit op in armoede.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen