Oase van bezinning in de Betuwe

L'Abri is het Franse woord voor schuilplaats. In 1951 kwam Schaeffer in een geestelijke crisis terecht, waarna hij de waarde van het christelijk geloof opnieuw ontdekte. In deze periode stelde hij zijn huis in Huemoz, een dorpje in de Zwitserse Alpen, open voor ieder die op zoek was naar "eerlijke antwoorden op eerlijke vragen." Het zou tot aan zijn dood in 1984 een onderkomen zijn voor tal van geestelijke zoekers.

L'Abri is inmiddels een internationale organisatie met afdelingen in Zwitserland, Engeland, Zweden, Nederland, Amerika en Canada. Het Nederlandse werk begon in 1971. Er zijn twee 'schuilplaatsen': de herenboerderij in Eck en Wiel, die lijkt op de l'Abri's in andere landen en geschikt is voor een langer verblijf, en het centrum van l'Abri in Utrecht. Dat onderkomen is meer gericht op lezingen, discussies en films. Wim en Greta Rietkerk leiden het werk en wonen in het Utrechtse centrum. In Eck en Wiel wonen Henk en Riana Reitsema, Robb en Christa Ludwick en Beryl Gibbins.

Het zijn vooral jongeren (studenten en dertigers) die l'Abri bezoeken. De bezoekers hebben uiteenlopende nationaliteiten en levensbeschouwelijke achtergronden. Belangrijkste doel van l'Abri is dat mensen hun levensvragen kunnen stellen en die in een studiegemeenschap beantwoord zien.

Rietkerk: "Gasten krijgen een tutor of studiebegeleider, die hen wegwijs maakt in het zoeken naar antwoorden op hun vragen. Die vragen kunnen veelsoortig zijn: over medisch-ethische onderwerpen, zingeving of over de confrontatie met de moderne cultuur. Sommige bezoekers hebben een gebroken leven achter de rug en worstelen met vragen over de zin van het lijden."

De dagindeling in Huize Kortenhoeve heeft structuur. De ochtend is gewijd aan studie en bezinning en in de middag wordt met de handen gewerkt om de boerderij en het bos eromheen te onderhouden. Dagelijks is er een lunch, die vooral het karakter van een gespreksmaaltijd heeft, aldus Rietkerk. "Aan tafel is er één persoon die de leiding heeft. De maaltijd is hét middel om door te praten over datgene wat die morgen aan de orde is geweest. 's Avonds is er een wisselend programma, met op vrijdag een Bijbelstudie."

Film

De film vervult een belangrijke rol in het werk van l'Abri. Het is een medium waarin de moderne cultuur duidelijk naar voren komt, zegt Henk Reitsema. "Maar we kíjken niet alleen naar films, we voeren er ook gesprekken over. Schaeffer had, mede door zijn vriendschap met kunsthistoricus Rookmaaker, grote interesse voor moderne cultuuruitingen."

Reitsema ziet l'Abri als een plaats waar openhartig over levensvragen wordt gesproken, door christenen én niet-christenen. "De meeste bezoekers zijn christen, of hebben een christelijke achtergrond waarvan ze om verschillende redenen zijn afgedwaald. Dat kan aanleiding geven tot scherpe discussies. Christenen worden uitgedaagd om te bewijzen waarin ze geloven."

Opvallend is volgens Reitsema dat gasten zich vooral voelen aangesproken door de gastvrijheid op l'Abri. "Het klink misschien gek, maar 80 procent van de reacties gaat over de maaltijd. Vooral Schaeffers echtgenote, Edith, heeft zich ingezet voor het scheppen van een klimaat van gastvrijheid waarin mensen ervaringen met elkaar kunnen delen."

Niet alleen intellectueel

L'Abri heeft het imago te intellectualistisch te zijn. Ten onrechte, zegt Reitsema. "L'Abri is een plaats waar het geloof juist verbonden wordt met de praktijk. Denken moet in dienst staan van een effectief leven. Uiteindelijk gaat het in het werk van l'Abri om de herschepping door Christus van heel het leven."

Rietkerk: "Doel van l'Abri is om een sfeer te scheppen van gastvrijheid, gesprek en gebed. We hebben geen uitgewerkt plan voor studie en vorming. We proberen wel in de lijn van Schaeffer een verbinding te leggen tussen de Bijbel en mens- en wereldbeeld. Schaeffer werd soms verweten rationalistisch te zijn. Maar voor hem gaf het christendom inzicht in de aard van het universum en een redelijk antwoord op de crisis in de West-Europese cultuur. Zijn stelling was dat je door het geloof een redelijke basis hebt die het leven zin en inhoud geeft."

Nu, een kwarteeuw na de dood van Schaeffer, zijn de fronten volgens Rietkerk iets verschoven. "Schaeffer legde de nadruk op objectieve kennis en waarheid, terwijl nu het subjectieve en de ervaring een grote rol spelen. Voor Schaeffer was het irrationele het abnormale, terwijl dat nu juist de aandacht krijgt."

Maar onderschat Schaeffer ook op het punt van beleving en emotie niet, voegt Rietkerk toe. Hij was niet alleen iemand die op zoek was naar de vooronderstellingen in het denken, maar kon als geen ander luisteren. Rietkerk weet zich talloze bezoeken aan Schaeffer in Zwitserland te herinneren. "Als je bij hem was, voelde je je begrepen. Hij was met mensen begaan."

De is nood is groot, meent Reitsema. "Er zijn nogal wat jongeren die door Europa trekken en hier met een rugzak komen. Ze zijn echter stiekem bezig met een reis naar binnen. De keuzedwang in de maatschappij is enorm groot. Velen zoeken naar geestelijke leiding, er is gebrek aan communicatie tussen generaties. Dan is het van belang dat zij hier hun levensverhaal kunnen vertellen en dat wij kunnen meedenken en meebidden."

Schaeffer ontmaskert wanhoopscultuur Europa

Francis August Schaeffer wordt in 1912 geboren in Germantown, een voorstad van Philadelphia (VS). Zijn opvoeding is nauwelijks christelijk te noemen. "Ik ging vele jaren naar een 'liberale' kerk", schrijft hij in een van zijn boeken. "En op basis van wat ik daar hoorde, besloot ik dat het enige antwoord agnosticisme of atheïsme was." Vanwege existentiële vragen over de zin van het leven, koopt hij uit nieuwsgierigheid een Bijbel. In zes maanden leest hij de hele Bijbel door, van Genesis tot Openbaring. Hij wordt christen, want, zo concludeert hij, het christendom moet toch wel de waarheid zijn en het antwoord op alle levensvragen.

Schaeffer gaat theologie studeren aan het Westminster Theological Seminary in Philadelphia. Later werkt hij mee aan de oprichting van het Faith Theological Seminary, waar hij zijn studie in 1938 afrondt. Na zijn studie wordt Schaeffer als predikant bevestigd in de Convenant Presbyterian Church in Grove City, Pennsylvania.

Vanuit deze kerk raakt hij betrokken bij de internationale contacten van zijn kerkgenootschap. In 1947 vertrekt hij met zijn vrouw naar Europa, om in Amsterdam de eerste vergadering van de International Council for Christian Churches (de ICCC) voor te bereiden. In Amsterdam ontmoet Schaeffer de kunsthistoricus Hans Rookmaaker, met wie hij een vriendschap voor het leven sluit. Schaeffer trekt daarna naar Zwitserland, om te werken voor de organisatie Children for Christ, die zich bezighoudt met zondagsschoolwerk in Europa.

Schaeffer is een rasechte apologeet die vooral invloedrijk is als cultuurcriticus. Met grove streken schetst hij de ontwikkeling van de westerse cultuur en duidt hij deze geestelijk. Zijn verzameld werk in het Engels bevat vijf delen. Uitgaven die in het Nederlands zijn vertaald, zijn "Leven door de Geest", "De God die leeft", "Wat ging er mis" en "Een christelijk manifest".

Schaeffer onderscheidt aangaande de werkelijkheid een gesloten systeem (de werkelijkheid als een autonome, materialistische werkelijkheid) en een open systeem (de zichtbare werkelijkheid ingebed in een hogere werkelijkheid). De werkelijkheid bestaat uit een beneden- en een bovenverdieping, natuur en genade. Deze zijn volgens Schaeffer sinds Thomas van Aquino steeds verder uit elkaar gegroeid. De moderne cultuur heeft uiteindelijk de zingeving en hoop buiten de rede gehouden zodat zij geëindigd is in irrationalisme, wanhoop en chaos.

Schaeffer legt de nadruk op de vooronderstellingen van het denken. Hadden de christendenkers daar meer rekening mee gehouden, dan waren ze volgens hem beter opgewassen geweest tegen de vloedgolf van de moderne cultuur. Schaeffer spreekt van "de lijn van de wanhoop", die in Europa rond 1890 en in Amerika rond 1935 begon. De ontwikkeling ontstaat in de filosofie en voltrekt zich geleidelijk in de kunst, muziek, de algemene cultuur en ten slotte in de theologie. "Wanhoop ontstaat door het verlies van de hoop op een verenigd antwoord voor kennis en leven."

Typerend voor Schaeffer is dat hij de moderne mens confronteert met zijn innerlijke tegenstrijdigheid. Schaeffers werk kan rationalistisch overkomen, doordat hij het christendom ziet als een redelijke levensbeschouwing. Hij spreekt over "een objectieve God", "een redelijke God." Redelijk is echter iets anders dan rationalistisch. Waarheid komt vóór de bekering, stelt Schaeffer in "De God die leeft". "We zeggen niet wat we willen zeggen, wanneer we niet volledig duidelijk maken dat we over een objectieve waarheid spreken als we zeggen dat het christendom waar is." Schaeffer stelt ook duidelijk dat apologetiek niet gescheiden kan worden van het werk van de Heilige Geest, noch van een levende band (door het gebed) met God.

In de loop van de jaren zeventig verwerkt Schaeffer zijn cultuurkritiek in de filmserie "Hoe zouden wij dan leven?", geproduceerd in samenwerking met de Evangelische Omroep. Schaeffer wandelt in de serie door de geschiedenis van de westerse beschaving en voorziet deze van commentaar. Populair wordt Schaeffer in kringen van de Evangelische Hogeschool, die het honderdste nummer van het tijdschrift Bijbel en Wetenschap aan hem wijdt.

Aan het eind van zijn leven komt Schaeffer in het geweer tegen abortusactivisten die onder andere in de Verenigde Staten en Nederland bestaande praktijken door wetgeving willen legaliseren. Samen met de Amerikaanse arts Everett Koop maakt hij de film "Whatever happened to the human race" ("Wat ging er mis?"), waarin hij abortuspraktijken aan de kaak stelt. In 1984 overlijdt Schaeffer aan de gevolgen van kanker. Bij de opening van het huis van l'Abri aan de Kromme Nieuwegracht in Utrecht in 1984 spreekt huidig l'Abri-leider Wim Rietkerk een herdenkingsrede uit.

Bijbelse analyse van moderne denken

Schaeffers werk blijft lezers trekken. Uitgeverij Kok gaf eind vorig jaar twee publicaties uit: "Ware wijsheid" en "Liefde is het teken". Ze bevatten een pleidooi voor een intellectuele apologetiek én voor zichtbare liefde onder christenen.

Het boek "Ware wijsheid" biedt volgens de ondertitel een "Bijbelse analyse van het moderne denken." "Het christendom voorziet in een eenduidig antwoord voor heel het leven", schrijft Schaeffer. "Het christendom is een systeem dat is samengesteld uit een bepaald aantal ideeën waarover je kunt discussiëren." Met "systeem" bedoelt hij een eenheid van samenhangende gedachten.

In het boek "Liefde is het teken" zegt Schaeffer terug te willen "naar de essentie van discipelschap." Hij bepleit een "intellectuele" apologetiek. "We moeten erop toezien dat we een leven lang studeren om goede antwoorden te geven." Maar de beslissende apologetiek is zichtbare liefde onder christenen. "Wat de wereld werkelijk dwarszit, zijn niet de noodzakelijke formuleringen van verschillen die onder ware christenen kunnen bestaan. Wat de wereld werkelijk dwarszit, is onze scherpe tong en ons gebrek aan onderlinge liefde."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen